यान लेक्युन, कृत्रिम बुद्धिमत्ता क्षेत्रातील एक अग्रगण्य व्यक्ती आणि मेटाच्या माजी मुख्य AI वैज्ञानिक, यांनी नवीन जागतिक AI स्टार्टअप तयार करण्याची घोषणा केली आहे, ज्याचे मुख्यालय पॅरिस येथे असणार आहे, हे डिसेंबर ४ रोजी AI-पल्स कॉन्फरन्समध्ये उघडकीस आले. AI आणि खोल शिक्षणात प्रगत कामगिरीसाठी ओळखले जाणारे लेक्युन यांच्या या उपक्रमाचा उद्देश "पुढील पिढीचे AI मॉडेल्स" तयार करणे आहे ज्यांना "जग मॉडेल्स" म्हणतात. सध्याच्या मोठ्या भाषांतर मॉडेल्सपेक्षा वेगळ्या या मॉडेल्सचा हेतू भौतिक जगाच्या दृष्टिकोनातून प्रतिनिधित्वे वापरून reasoning क्षमतांचे AI सुसज्ज करणे आहे, जे AI विकासात एक Paradigm shift(परिप्रेक्ष्य बदल) दर्शवते. लेक्युन यांनी सिलिकॉन व्हॅली आणि इतर ठिकाणी पसरलेल्या विद्यमान जनरेटिव AI मॉडेल्सच्या कमीकमज़ोरींवर प्रकाश टाकला. भाषा निर्मिती आणि मजकूर संवादात सक्षम असले तरीही, या मॉडेल्सकडे आवश्यक cognitive functions नाहीत, जसे की सामान्य अंतर्दृष्टी आणि संवादात्मक क्षमता, जी अगदी लहान मुलांमध्येही असते. सध्याची प्रणाली मुख्यतः pattern recognition आणि statistical correlations वर अधारित आहेत, त्यामुळे त्यांची खरी समज आणि reasoning क्षमताही मर्यादित राहतात. या कमतरतेला लक्ष्यात घेता, लेक्युन यांचा स्टार्टअप त्यांच्या पर्यावरण आणि संदर्भाची खोल समज करणार्‍या AI प्रणाली तयार करण्यावर लक्ष केंद्रित करेल, ज्यामुळे मानवीसमान cognitive कौशल्ये, जसे की सामान्यीकरण, अंतर्दृष्टी आणि reasoning, विकसित होतील. अशा प्रगतीमुळे रोबोटिक्स, स्वयंचलित प्रणाली, आणि नैसर्गिक भाषा समजण्यामध्ये मोठे स्वरूप घडू शकते. मेटा हे भागीदार म्हणून काम करेल, पण या स्टार्टअपमध्ये गुंतवणूक करणार नाही, ज्यामुळे त्यांची स्वायत्तता राहील आणि लेक्युन त्यांना मेटाच्या वर्तमान AI संशोधनाबाहेर जाऊन नवीन शोध घेण्याची संधी मिळेल. २०१३ पासून, लेक्युन यांनी मेटाच्या FAIR लॅबचे नेतृत्व केले आहे, ज्यामध्ये त्यांनी मुख्य AI प्रगती साधल्या आहेत.

मात्र, ही नवीन योजना मेटाच्या अलीकडील AI धोरणांपासून वेगळी आहे, ज्यामध्ये "सुपरइंटेलिजन्स" साधण्यावर केंद्रित आहे, तसेच ScaleAI सोबत भागीदारीत. पॅरिस आधारित हा स्टार्टअप हा प्रतीकात्मक तसेच धोरणात्मक महत्त्वाचा आहे. त्यावरुन लेक्युन यांचा फ्रान्समध्ये परत येणारा आहे, आणि त्यांना फ्रेंच राष्ट्रपती इमॅन्यूएल मॅक्रॉन यांसारख्या व्यक्तींच्या समर्थनाची भावना आहे. ही हालचाल स्थानिक तंत्रज्ञान क्षेत्राला प्रोत्साहन देऊ शकते, नवीन प्रतिभा आणि गुंतवणूक आकर्षित करून पॅरिसला जागतिक AI संशोधनाचा महत्त्वाचा केंद्र बनवू शकते. लेक्युन यांचा शोध, जसे की JEPA (Joint Embedding Predictive Architecture) मॉडेल, त्यांचा कृत्रिम बुद्धिमत्तेला भविष्यकालीन व्हिडिओ फ्रेम्सची भविष्यवाणी आणि embeddings तयार करण्याची क्षमता देतो, त्याने प्रणालींना गतिशील पर्यावरणांची अंतर्गत समज विकसित करण्यात मदत होते. हे मूलभूत कार्य या स्टार्टअपच्या ध्येयाशी जुळते, ज्यामध्ये AI मानवसमान cognition प्रमाणे जग शिकू आणि reasoning करू शकते. भावी योजनांमध्ये, हा स्टार्टअप अशी बहुमुखी AI विकसित करतोय जी रिअल वर्ल्डसोबत सहज संवाद साधू शकते, ज्यामध्ये संवेदी इनपुट, संदर्भ जागरूकता आणि स्वायत्त reasoning समाविष्ट आहे—भाषेवर आधारित मॉडेल्सच्या मरगळीतून पुढे जात. या योजनांची अधिक माहिती जानेवारी महिन्यात अपेक्षित आहे, आणि उद्योग व शिक्षण या दोन्हीकडून या स्टार्टअपच्या भविष्यातील AI प्रगतीबद्दल मोठा उत्साह आहे. सारांश करताना, यान लेक्युनची ही नवीन संस्था ही AI प्रणालींमध्ये प्रगत cognitive क्षमता वाचवते, जी वास्तव जगाच्या समजावर आधारित आहे. पॅरिसत स्थित या जागतिक स्टार्टअपचे उद्दिष्ट आहे की विद्यमान AI मॉडेल्स आणि मानवी बुद्धिमत्तेची बारकाईने Reasoning करणार्‍या AI मध्ये दरी भरावी, तसेच एक नवीन AI क्रांतीची पायरी रचावी.