Penggabungan pesat Kecerdasan Buatan (AI) di pelbagai sektor seperti kewangan dan penjagaan kesihatan telah menghasilkan banyak faedah di seluruh dunia. Namun, kebimbangan mengenai bias, tanggungjawab, dan keadilan, terutama di Global South yang mempunyai rangka kerja regulatori yang sedang berkembang, telah muncul disebabkan sifat tidak telus dalam pembuatan keputusan AI. Teknologi blockchain menawarkan penyelesaian yang menjanjikan dengan memudahkan AI yang boleh diterangkan (XAI), meningkatkan ketelusan, jejak, dan tadbir urus etika dalam aplikasi AI. **Apakah itu AI yang Boleh Diterangkan (XAI)?** AI yang Boleh Diterangkan (XAI) terdiri daripada sistem yang menawarkan pandangan yang jelas dan mudah difahami mengenai proses pembuatan keputusan mereka.

Berbeza dengan model "kotak hitam" konvensional yang tidak mendedahkan alasan mereka, XAI memastikan bahawa pihak berkepentingan—daripada pembuat dasar hingga pengguna—dapat memahami, mempercayai, dan memeriksa output AI. Ketiadaan XAI dapat memperpetuasi bias, membawa kepada keputusan yang tidak adil, dan menyumbang kepada hesitansi awam terhadap AI dalam bidang penting seperti penguatkuasaan undang-undang, penjagaan kesihatan, dan kewangan. **Akibat Kekurangan XAI** Tanpa XAI, pelbagai risiko mungkin berkembang, terutamanya di Global South, termasuk: - **Pengurangan Kepercayaan:** Kekurangan ketelusan dalam bidang sensitif seperti identiti digital, pengawasan ramalan, dan penilaian kredit mungkin menyebabkan skeptisisme dan penolakan terhadap AI. - **Bias dan Diskriminasi:** Model AI yang berat sebelah mungkin memperburuk ketidaksamaan masyarakat yang sedia ada, memberi kesan yang tidak seimbang kepada populasi yang terdedah. - **Risiko Demokrasi dan Privasi:** AI yang tidak boleh diterangkan dapat memudahkan autoritarianisme dan penyalahgunaan data, merugikan kebebasan demokratik. - **Cabaran Regulasi:** Kerajaan mungkin sukar untuk melaksanakan regulasi AI yang berkesan tanpa penjelasan yang jelas, menyebabkan percanggahan dasar. - **Kebergantungan Ekonomi:** Bergantung kepada teknologi AI luar tanpa ketelusan boleh mengancam kedaulatan infrastruktur digital Global South. Oleh itu, penggabungan XAI dalam tadbir urus AI adalah penting. **Bagaimana Blockchain Meningkatkan XAI** Sifat blockchain yang terdesentralisasi dan tidak boleh diubah boleh mengatasi beberapa halangan dalam kebolehan diterangkan AI: - **Log Keputusan yang Telus:** Proses keputusan AI boleh dirakam secara tetap pada blockchain, membolehkan pengauditan yang boleh dijejak terhadap tindakan AI. - **Pengauditan Terdesentralisasi:** Blockchain membolehkan pengesahan bebas algoritma AI oleh pihak ketiga, menghapuskan keperluan untuk mempercayai penyedia pusat. - **Kontrak Pintar untuk Tadbir Urus:** Ini boleh menguatkuasakan penggunaan AI yang etika, memastikan pematuhan dengan prinsip keadilan. - **Data Latihan yang Selamat:** Blockchain meningkatkan pengesahan data latihan, meminimakan risiko bias. - **Incentif Tokenisasi:** Ekonomi token berasaskan blockchain dapat memberi ganjaran untuk amalan AI yang etika, mendorong ketelusan. **Aplikasi Dunia Nyata** Contoh blockchain yang meningkatkan kebolehan diterangkan AI termasuk: - **Pengesanan Penipuan dalam Kewangan:** Menggabungkan blockchain dengan teknik XAI telah membolehkan pengesahan keputusan AI dalam mengesan aktiviti Bitcoin yang penipu. - **Ketelusan Penjagaan Kesihatan:** Model ramalan perubatan yang direkodkan di blockchain membolehkan rasional yang boleh disahkan di sebalik cadangan AI. - **Pengurusan Rantaian Bekalan:** Keputusan AI mengenai pertanian didokumenkan di blockchain, meningkatkan tanggungjawab untuk ramalan hasil. Contoh-contoh ini menunjukkan potensi blockchain untuk mengukuhkan integriti dan ketelusan AI, yang penting bagi ekonomi yang sedang berkembang dalam membentuk tadbir urus AI mereka. **Relevansi Strategik untuk Global South** Negara-negara di Global South semakin menggunakan AI dalam perkhidmatan awam dan pengenalan digital, namun ketiadaan tadbir urus yang kukuh membawa risiko menambah jurang sosioekonomi. Dengan mengadopsi blockchain untuk XAI, negara-negara ini dapat membangunkan sistem AI yang menekankan keadilan dan tanggungjawab, memastikan pematuhan regulasi sambil membina kepercayaan awam bagi integrasi teknologi AI yang lebih lancar. Tambahan pula, rangka kerja blockchain yang berdaulat dapat mengurangkan kebergantungan kepada regulasi dari ekonomi berasaskan teknologi, membolehkan Global South mencipta struktur tadbir urus yang sepadan dengan nilai tempatan. **Kesimpulan:** Penggabungan blockchain dan XAI mewakili peralihan transformatif ke arah tadbir urus AI yang etika, penting untuk membina kepercayaan dan mempromosikan keadilan dalam lanskap AI yang semakin berkembang di Global South.