**KARACHI:** Ang pagmamay-ari at pamamahala ng lupa sa Pakistan ay puno ng mga kumplikasyon at hamon na humahadlang sa mabisang pamamahala. Ang kasalukuyang sistema ay nahaharap sa mga isyu tulad ng pira-pirasong pagtatala, laganap na korapsyon, at lipas na mga pamamaraan, na nagreresulta sa masalimuot na proseso para sa pagbili, pagbebenta, at pagmamana ng lupa. Ang mga problemang ito ay hindi lamang humadlang sa potensyal na pang-ekonomiya kundi nagdulot din ng mga alitan at ilegal na aktibidad, kabilang ang pag-iwas sa buwis. Ang mga pagsisikap na i-digitize ang mga talaan ng lupa ay mabagal at limitado sa ilang lalawigan, na pumipigil sa buong paggamit ng mga yaman ng lupa at nagpapatuloy ng ligal at pinansyal na kawalang-stabilidad. Ang mga inobasyon tulad ng blockchain ay maaaring mag-alok ng makabagong solusyon sa pamamagitan ng pagbibigay ng ligtas at malinaw na mga titulo ng lupa, na nakapagbabawas ng korapsyon at mga mapanlinlang na transaksyon. Sa tamang mga reporma, maaring bumuo ang Pakistan ng mas epektibo, malinaw na sistema ng pamamahala ng lupa na nagpapalago ng pang-ekonomiyang pag-unlad at katatagan sa lipunan. **Mga Hamon sa Pamamahala ng Lupa** Ang pamamahala ng lupa sa Pakistan ay apektado ng mga lipas na sistema mula sa panahon ng kolonyal, na umaasa pa rin sa mga lokal na patwari para sa pagtatala. Ang hindi sapat na sistemang ito ay nagdudulot ng magkasalungat na mga pag-aangkin at mahahabang alitan, na pinatutunayan ng isang survey ng Gallup Pakistan na nagsasabing 42% ng mga may-ari ng lupa sa Punjab ay hindi nasisiyahan sa pagtatala, at 82% ang nagbayad ng suhol upang malutas ang mga isyu. Ang mga urban na sentro, kahit na tila mas organisado, ay nahaharap sa katulad na mga hamon sa mga hindi nakokontrol na merkado ng real estate, nag-aagawan sa pagmamay-ari, at malalaking discrepancies sa mga pagtataya ng ari-arian na nagpapadali ng pag-iwas sa buwis at money laundering. Ang mga pagtataya ay nagpapakita na 50-75% ng mga kaso sa hukuman ay may kaugnayan sa lupa, na nagdudulot ng backlogs sa sistemang hudikatura. Sa mga rural na lugar, mahigit 10 milyong ektarya ang pinagtatalunan, na nagpapahina sa produktibidad ng agrikultura at nakasasama sa mga karapatan ng mga mahihinang komunidad sa lupa, lalo na sa Sindh at Balochistan. Ang pagtitiwala sa mga lipas na sistema ay nag-uudyok ng korapsyon at hindi pagiging episyente, na nangangailangan ng agarang reporma upang lumikha ng mas responsable at malinaw na sistema. **Epekto sa Ekonomiya** Ang krisis sa pamamahala ng lupa ay nagpapalubha ng hindi pagiging episyente ng pagbubuwis sa Pakistan. Ang ratio ng buwis sa GDP ay nakakabahala at mababa, bumagsak sa humigit-kumulang 8. 7-9. 2% sa 2024, na lubos na mas mababa sa average ng Asia-Pacific. Ang kakulangan na ito ay pangunahing sanhi ng malawakang undervaluation ng mga ari-arian, na nagiging sanhi ng mga pagkalugi sa kita mula sa mga buwis tulad ng stamp duty at capital value tax.

Ang pagkakaiba sa pagitan ng opisyal at pamilihang mga rate ay nagpapahintulot sa isang cash-based underground economy, lalo pang nagpapahina ng mga balangkas sa ekonomiya at nagpapatuloy ng hindi pagkakapantay-pantay sa lipunan habang tumataas ang mga presyo ng ari-arian na lampas sa kakayahan ng mga karaniwang mamamayan. **Mga Inisyatibo sa Reporma at Digitization** Inilunsad ng Pakistan ang mga inisyatibong i-modernize ang mga talaan ng lupa, kabilang ang Punjab Land Record Management Information System (LRMIS) at Land Revenue Management Information System (SLRMIS) ng Sindh. Bagaman ang mga pagsisikap na ito ay nagpaganda ng serbisyo, nananatili silang pira-piraso at hindi sapat ang paggamit, na nag-iiwan sa maraming may-ari ng lupa na hindi nakakaalam ng mga digital na serbisyo at umaasa pa rin sa mga manual na tala. **Pagkatuto mula sa mga Pinakamainam na Gawain** Ang mga paghahambing sa mga bansa tulad ng India, Turkey, at Georgia ay nagpapakita ng matagumpay na mga estratehiya sa pamamahala ng lupa. Ang DILRMP ng India ay na-digitize ang halos lahat ng rural na tala, habang ang blockchain-based land registry ng Georgia ay isang halimbawa ng transparency at pag-iwas sa pandaraya. Ang mga modelong ito ay nagpapakita na ang mga digital na solusyon ay maaaring makabuluhang mapahusay ang pamamahala ng lupa, na nagpapahintulot ng mas mahusay na koleksyon ng kita at nababawasan ang mga alitan. **Pagpapatupad ng Blockchain para sa Transparency** Ang teknolohiya ng blockchain ay kumakatawan sa isang maaasahang daan upang malutas ang mga hamon sa pamamahala ng lupa sa Pakistan. Ang hindi mababago at desentralisadong kalikasan nito ay makakapagbigay ng proteksyon laban sa pandaraya, matitiyak ang malinaw na mga transaksyon, at mapabuti ang episyensya sa pamamagitan ng mga smart contracts. Ang pag-uugnay ng mga talaan ng lupa sa digital na pagkakakilanlan ng mga mamamayan ay maaari ring mapabuti ang pananagutan at koleksyon ng buwis. **Daan Pasulong** Upang baguhin ang sistema ng pamamahala ng lupa, ang Pakistan ay kailangang magpat adopted ng phased approach, na nagsasama ng mga database ng lalawigan sa isang nagkakaisang pambansang platform, nagsasaayos ng mga pagtataya sa lupa, at nagsasagawa ng mga pilot blockchain projects. Ang mga kampanya ng kamalayan ng publiko ay mahalaga upang palakasin ang tiwala at pagtanggap ng mga digital na talaan ng lupa. Sa kabuuan, ang patuloy na hindi pagiging episyente sa pamamahala ng lupa sa Pakistan ay nagbabanta sa pang-ekonomiyang pag-unlad at ligal na transparency. Gayunpaman, sa tamang mga reporma at pagtanggap ng teknolohiya, partikular ang blockchain, maaring baguhin ng bansa ang pamamahala nito sa lupa, na nagbubukas ng makabuluhang potensyal sa ekonomiya at pagpapabuti ng pagkakapantay-pantay sa lipunan. Kinakailangan ang agarang reporma upang tugunan ang kritikal na isyung ito. *Si Rizwan Maqsood ay isang mananaliksik na may ekspertis sa ground research at surveys. Ang lahat ng katotohanan at impormasyon ay tanging pananagutan ng may-akda. *