### ब्लॉकचेनमधील रोलबॅकसमजून घेणे ब्लॉकचेन संदर्भात, रोलबॅक होता तेव्हा व्यवहार इतिहास उलटा करणे आवश्यक असते जेणेकरून महत्त्वाच्या समस्यांवर, जसे की मोठ्या हॅक्स किंवा प्रोटोकॉलची दुर्बलता, प्रतिसाद दिला जाईल, ज्यामुळे नेटवर्कची अखंडता धोक्यात येऊ शकते. अलीकडील बायबिट हॅक, ज्यामुळे १. ४६ बिलियन डॉलर्सचा तोटा झाला, यामुळे इथेरियमवरील प्रभावित व्यवहारांचे रोलबॅक करणे शक्य आहे का याबद्दल प्रश्न उपस्थित झाले आहेत. **बायबिटचे सीईओ बेन झोऊ** ने २२ फेब्रुवारी रोजी रोलबॅकच्या समस्येवर चर्चा केली, ज्यामध्ये त्यांनी सुचवले की कोणताही निर्णय घेताना समुदायाची सहमती आवश्यक आहे किंवा मतदानाद्वारे निवडले पाहिजे, एकपक्षीय निवडीऐवजी. तथापि, **सॅमसन माऊ**, जे जॅन3चे सीईओ आहेत, त्यांनी चोरलेले निधी पुनर्प्राप्त करण्यासाठी आणि नॉर्थ कोरियासारख्या गटांद्वारे त्यांचा दुरुपयोग रोखण्यासाठी खुलेपणाने रोलबॅकला समर्थन दिले. त्याचप्रमाणे, **आर्थर हेस**, बिटमेक्सचा सह-संस्थापक, इथेरियमच्या संस्थापक **विटालिक बुटेरिन** कडून चेन रोलबॅकला समर्थन देण्याचे आवाहन केले. या आवाहनांवर काटकसर असूनही, व्यवहारांचे रोलबॅक करणे ब्लॉकचेनच्या तत्त्वांना महत्त्वाच्या अडचणींचा सामना करतो, विशेषतः अपराजेयता आणि केंद्रीकरण. थयोरेटिकली रोलबॅक साध्य करणे **सॉफ्ट** किंवा **हार्ड फॉर्क्स** किंवा **ब्लॉकचेन पॅच** द्वारे शक्य आहे, परंतु यासाठी सहभागींचा अद्वितीय सहमती आवश्यक आहे—ज्याला एक जटिल आणि विवादास्पद प्रक्रिया मानली जाते. #### बायबिट हॅकचा आढावा २१ फेब्रुवारी २०२५ रोजी, हॅकर्सने बायबिटच्या मल्टीसिग्नेचर प्रणालीचा फायदा घेत १. ४६ बिलियन डॉलर्स चोरले. हा हल्ला नॉर्थ कोरियाच्या लझरस ग्रुपशी संबंधित होता, जो क्रिप्टो एक्स्चेंजवर हल्ला करतो. फिशिंग युक्त्या वापरून, हल्लेखोरांनी बायबिटच्या कार्यकारींना फसवले, ज्यामुळे सुमारे ४०१, ००० एथर (ईटीएच) त्यांच्या खात्यात हस्तांतरित झाले. बायबिट आता चोरलेला निधी पुनर्प्राप्त करण्यासाठी कोणालाही बक्षीस देत आहे. #### इथेरियमवर व्यवहार रोलबॅकची आव्हाने **अपराजेयता** हा एक मूलभूत तत्त्व आहे जो भूतकाळातील व्यवहारांच्या बदल्यांपासून संरक्षित करतो, जो रोलबॅकमध्ये आडवे येतो. रोलबॅक वापरकर्त्यांचा विश्वास कमी करेल आणि डिफाय इकोसिस्टममध्ये अडचण निर्माण करेल, त्यामुळे इथेरियमची प्रतिष्ठा आणि दीर्घकालीन व्यवहार्यता धोक्यात येईल. याव्यतिरिक्त, इथेरियमचा जटिल प्रणाली तांत्रिक रोलबॅकला काटकसर करते. बायबिटच्या घटनेनंतर इथेरियमने रोलबॅक नाकारले, ज्यामुळे इथेरियमच्या अपराजेयतेच्या तत्त्वाची पुष्टी झाली—हे निर्णय नेटवर्कची अखंडता जपण्यासाठी आणि इतर ब्लॉकचेन नेटवर्कसाठी मानक ठरवण्यासाठी घेतला गेला. #### रोलबॅकचे तांत्रिक मर्यादा इथेरियमची सुरूवात झाल्यानंतर ती प्रचंड वाढली आणि जटिल झाली, ज्यामुळे व्यवहारांच्या उलट्या करणे कठीण झाले.

उदाहरणार्थ, चोरलेले मालमत्ता त्वरित देवाणघेवाण किंवा हलवले जाऊ शकतात, ज्यामुळे पुनर्प्राप्तीच्या प्रयत्नांमध्ये गुंतागुंत वाढते. २०१० मध्ये सॉफ्टवेअर दोषांवर बिटकॉइनच्या प्रतिसादासारख्या, किंवा २०१६ मध्ये द DAO हल्ला व्यवस्थापित करत असलेल्या इथेरियमसारख्या आधीच्या घटनांमध्ये, आजच्या इथेरियमच्या विकेंद्रित आणि परस्परजडता यामुळे अशा हस्तक्षेपांना जवळजवळ अशक्य बनवते. ##### द DAO घटना २०१६ मध्ये, इथेरियमने द DAO मध्ये एक हल्ला अनुभवला. बायबिट हॅकच्या विपरीत, जो इंटरफेसच्या दुरुपयोगावरून झाला, द DAO ची घटना अनुप्रयोग स्तरावर असलेल्या दुर्बलतेमुळे झाली, ज्यामुळे विकासकांना ब्लॉकचेनची हस्तांतरित करण्यात मदत करण्यास परवानगी मिळाली. यामुळे इथेरियम समुदायात विभाजन झाले, ज्यामुळे इथेरियम क्लासिकची निर्मिती झाली. #### बायबिट हॅक आणि आधीच्या घटनांमधील तुलना बायबिट हॅक मूलभूतपणे आधीच्या घटनांपासून वेगळा आहे कारण त्यामध्ये प्रोटोकॉल दोषांऐवजी प्रभावित वापरकर्ता इंटरफेसचा समावेश होता. हल्लेखोरांना निधी तातडीने हलवता आला, द DAO प्रकरणाच्या विपरीत, जेथे निधी थांबले होते, ज्यामुळे निराकरणाच्या वेळी सुधार करण्यास मदत झाली. #### सुरक्षा विचार जैसे-जैसे ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान आणि त्याच्या अनुप्रयोगांची वाढ होत आहे, **ब्लाइंड साइनिंग हल्ले** सारख्या धोक्यांचा उदय झाला आहे. हे दुरुपयोग सामान्यतः मॉलवेअर आणि फसवणूक करणाऱ्या वापरकर्ता इंटरफेससह कार्य करतात. संशोधकांनी मल्टीसिग्नेचर अंमलबजावणींमध्ये दुर्बलता दर्शविली आहे, जसे की बायबिटने वापरलेले. या धोक्यांना तोंड देण्यासाठी, विकासकांनी सुरक्षा धोरणांमध्ये सुधारणा करणे आवश्यक आहे, तर वापरकर्ते अनधिकृत बदल उशिरा करण्यासाठी टायमलॉकसारखी साधने वापरू शकतात. एकूणच, ब्लॉकचेनमध्ये रोलबॅकचा विचार थयोरेटिक स्वरूपात शक्य असला तरी, प्रत्यक्ष मर्यादा, अपराजेयतेची अडचण, आणि धोक्यांच्या विकसित होणाऱ्या परिप्रेक्ष्यामध्ये असे कोणतेही कार्य यशस्वीपणे पार पाडण्यासाठी महत्त्वाची आव्हानं आहेत.