AI ‘भ्रम’ आणि रविवारी गाझा मध्ये झालेल्या बॉम्बबाजांचा तपास थॉमस कॉप्लँड, बीबीसी व्हेरिफाय लाईव्ह पत्रकार या लाइव्ह कव्हरेजला संपवताना, आजचे मुख्य बातम्यांचे सारांश असा आहे. AI चॅटबोट ग्रोकने अचकटीतपणे X वर दावा केला की, शनीवारीच्या बोस्टनमध्ये ट्रम्पविरोधी आंदोलनाच्या हवाई दृश्ये 2017ची आहेत. आम्ही तपासले की ग्रोकने ही चूक का केली, कसे खोटे माहिती ऑनलाइन पसरले, आणि रिव्हर्स इमेज सर्चने ही दावे खोडली. तज्ञांनी स्पष्ट केले की, AI चॅटबोट्स कधीकधी “भ्रम” करतात किंवा खोटी माहिती तयार करतात. याचदरम्यान, इस्रायली सैन्याने रविवारला गाझ्यात हामासविरोधात हल्ले केले असल्याची Einfal नोंद केली, आणि दोन्ही बाजूंनी वाद घालण्याच्या आरोपांची नोंद झाली. आमच्या टीमने गाझ्यात अनोळखी मॅस्कड पुरुषांनी मारहाण व गोळीबार केलेल्या व्यक्तीची पोस्ट केलेली व्हिडिओ तपासली. अलीकडील पोस्टिंग्ज असूनही, रिव्हर्स इमेज सर्चने दर्शवले की ही फुटेज एक वर्षापूर्वीची आहे. तसेच, आम्ही जिंजियांगच्या पूर्व चीनमधील जियांगयिन येथील रासायनिक कारखान्यात मोठ्या स्फोट आणि आगीचा व्हिडिओ पडताळला. व्हिडिओमध्ये ज्वालामुखी आणि धूर दिसतो; स्थानिक अधिकारांनी पुष्टी केली की, फॉस्फरसच्या ओव्हरफ्लोमुळे ही दुर्घटना घडली, परंतु सुमारे 50 मिनिटांत ते नियंत्रित झाले असून पर्यावरणाला कोणताही त्रास झाला नाही. बीबीसी व्हेरिफाय लाईव्ह हे इमेजरीची खात्री करण्यासाठी आणि चालू घडामोडींचे निरीक्षण करण्यासाठी लॉग इन असलेले आहे, उद्यापासून पुन्हा येईल. चीनमधील रासायनिक कारखान्याचा स्फोट व्हिडिओ पडताळला यी मा आणि कुमार महालोट्रा, बीबीसी व्हेरिफाय आम्ही जियांगसू प्रांतातील जिंजियांग येथील चेंगशिंक रासायनिक कारखान्यात झालेल्या स्फोटातून मोठी आग लागल्याचा व्हिडिओ खात्रीशीर ठरवला. त्यामध्ये दिसणारे ढांचा आणि आसपासची झाडी Google अर्थ सॅटेलाइट इमेजशी जुळली. रिव्हर्स इमेज सर्चने हा व्हिडिओ अलीकडील असल्याची खात्री दिली. स्थानिक अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, ही आग फॉस्फरस ओव्हरफ्लोमुळे लागली आणि लवकर नियंत्रणात आली, पर्यावरणावर परिणाम झाला नाही. बीबीसी व्हेरिफायच्या पूर्ततेस सहभागी व्हा ऱॉब कॉर्प, बीबीसी व्हेरिफाय लाईव्ह संपादक बीबीसी व्हेरिफाय खोटे दावे, राजकीय वक्तव्या, सोशल मीडिया व्हिडिओ आणि युद्धभूमीतील छायाचित्रांची तपासणी करते. आपल्याला काही संशयास्पद वाटत असल्यास किंवा सामग्री AI ने तयार केली आहे का किंवा डीपफेक आहे का याची वाट पाहत असल्यास, येथे आमच्याशी संपर्क करा आणि तपासणीसाठी विनंती करा. संदर्भ: अमेरिकेतील ‘नो किंग्ज’ आंदोलन थॉमस कॉप्लँड, बीबीसी व्हेरिफाय लाईव्ह पत्रकार आम्ही कसे AI चॅटबोट ग्रोकने बोस्टनच्या “नो किंग्स” ट्रम्पविरोधी आंदोलनाची हवाई दृश्ये 2017ची असल्याचा चुकीचा दावा केला, हे कव्हर केले. शनिवारी, लाखो लोक US शहरांमध्ये ट्रम्पच्या धोरणांचे जनआंदोलन करत एकत्र आले. नो किंग्स कॉalिशन, ज्यात सुमारे 300 गटांची सहभागी होती, ट्रम्पच्या जन्मदिवसानिमीत्त जूनमध्ये मोठे आंदोलन करुन लक्षात आले. रीत्यादी राजकीय नेते या कार्यक्रमांची निंदा करत होतात, परंतु संघटनांनी सांगितले की, देशभरातील शांतिपूर्ण सात मिलियन लोक सहभागी झाले होते. रिव्हर्स इमेज सर्च म्हणजे काय? थॉमस कॉप्लँड, बीबीसी व्हेरिफाय लाईव्ह पत्रकार रिव्हर्स इमेज सर्च ही एक महत्त्वाची पडताळणी पद्धत आहे, जिथे एखाद्या फोटो किंवा व्हिडिओ फ्रेमला शोधयंत्रात टाकले जाते, ज्यामुळे ऑनलाइन पूर्वीच्या उपस्थितींचा मागोवा घेता येतो, आणि हे समजण्यास मदत होते की, सामग्री कधी आणि कुठं प्रथम दिसली. आम्ही Google Lens, Bing, Yandex, आणि इतरांप्रमाणे अनेक टूल्सचा वापर करतो, प्रत्येक क्षेत्रात किंवा संदर्भात विशेषतः उत्कृष्ट. व्हिडिओसाठी, आम्ही अनेक फ्रेम्स तपासतो. जरी ही पद्धत प्रभावी असली, तरी ती सर्व चूक लक्षात घेऊ शकत नाही—उदाहरणार्थ, खरी नवीन फुटेज इंटरनेटवर सापडत नाही. म्हणून, आम्ही अनेक तपासणी करतो, ज्यामुळे खरीपणा निश्चित होतो. गाझा येथील जुने व्हिडिओ, ज्यात माणूस मारहाण व गोळीबार कुमार महालोट्रा, बीबीसी वरिष्ठ पत्रकार आम्ही गेल्या आठवड्यात गाझा सिटीतील हामासच्या सार्वजनिक फाशीच्या व्हिडिओंची पडताळणी केली. रविवारी, एक अतिरिक्त भीषण व्हिडिओ समोर आला, ज्यामध्ये छातीखेाललेला माणूस, हात बांधलेले, मस्कड पुरुषांनी खेचले, मारहाण केली व गोळीबार केला. हा क्लिप, ज्याला 700, 000 हून अधिक लोकांनी पाहिले, असे सांगितले गेले की, तो ताज्या घटना आहे व हामासशी संबंधित आहे.

मात्र, रिव्हर्स इमेज सर्चने त्याची तारीख 3 ऑक्टोबर 2024 दिली. आम्ही व्यक्तींची ओळख पटवू शकत नाहीत, पण बीबीसी अरब शाखेचे सहकारी म्हणतात की, त्याचं बोलणं गाझा उच्चारांसकट देखील असू शकते. जुने व्हिडिओ अनेकदा संघर्षात पुन्हा दिसतात, म्हणून वेळ निश्चित करणे महत्त्वाचे आहे. AI चॅटबोट्स कधीकधी खोटी माहिती का बनवतात? थॉमस कॉप्लँड, बीबीसी व्हेरिफाय लाईव्ह पत्रकार ग्रोकने बोस्टनच्या आंदोलनाच्या फुटेजला 2017 असे केले. xAI, ज्यांनी ग्रोक तयार केली, त्यांना या दाव्यांबद्दल विचारले. अशा चुका नवीन नाहीत; लंडनमधील आंदोलनानंतर हीष प्रकारची चूक झाली होती. प्राध्यापक पीटर Bentley, UCL येथील संगणकशास्त्रज्ञ, स्पष्ट करतात की, AI चांगले उत्तर देण्याचा प्रयत्न करतात, शक्य तितक्या योग्य उत्तरांसह, अगदी कमी डेटाने—मुख्यतः प्रशिक्षण डेटा आणि इंटरनेटवरील सामग्री. नवीन माहिती, जसे ताजे आंदोलनाचे फुटेज, त्यात डेटा अभाव किंवा चुका असू शकतात, ज्यामुळे AI चुकीचे, खात्रीदायक उत्तर बनवते, ज्यांना “भ्रम” म्हणतात. रशियन हल्ल्यानंतर युक्रेनमधील कोळसा खाणीत आग Fridon Kiria आणि थॉमस कॉप्लँड, BBC मॉनिटरिंग आणि बीबीसी व्हेरिफाय आम्ही टेलिग्रामवर, युक्रेनच्या टर्निवका येथील कोळसा खाणीवर आग लागल्याचा व्हिडिओ पडताळला, जिथे रशियन ड्रोन हल्ला झाला होता. उपग्रह चित्रांनी व्हिडिओतील वैशिष्ट्ये जुळली. रिव्हर्स इमेज सर्चने हे नवीन असल्याची खात्री दिली. युक्रेनच्या ऊर्जा कंपनी DTEKने हल्ल्याची पुष्टी केली आणि सांगितले की, 192 खाणकामगारांना खाली उतरण्यात आले, पण ते सर्व सुरक्षित होते, कोणतीही जखम झाली नाही. ही दोन महिन्यांत DTEK च्या खाणांवर 4 वे मोठी शत्रू हल्ला होती. इस्रायली हल्ल्यांचा आणि गाझ्याच्या परिणामांचा पडताळा Benedict Garman, बीबीसी व्हेरिफाय वरिष्ठ पत्रकार अल्पकालीन संघर्षविरामानंतर, इस्रायलने गाझामध्ये हल्ले केले, ज्याचे रिटल्या म्हणून उत्तर दिले. आम्ही विविध ठिकाणी नुकसान आणि जखमींवर विविध व्हिडिओंची खात्री केली, जसे अजब-जवदा मध्ये एक कॅफे, नुसैरात येथील एका क्रीडा मैदानात, खान युणिसच्या पूर्व भागात आणि अल-शिफा रुग्णालयाच्या मागे. व्हिडिओंमध्ये जखमी नागरिक, मुलांच्या समावेशात, धूराच्या ढगांवर देखील दिली आहे. पुढील व्हिडिओंचा तपास सुरू आहे, ज्यामध्ये बुराइड, नुसैरात, अजब-जवदा आणि शेख रदवान यांचा समावेश आहे. AI चॅटबोट ग्रोकचा ‘नो किंग्स’ आंदोलनावर खोटा दावा थॉमस कॉप्लँड, बीबीसी व्हेरिफाय लाईव्ह पत्रकार Grok ने X वर चुकीचा दावा केला की, बोस्टनच्या “नो किंग्स” आंदोलनाची हवाई दृश्ये 2017 ची आहेत. अनेक व्हिडिओ फ्रेमचे रिव्हर्स इमेज सर्च करणे दाखवतं की, ही फुटेज फक्त आंदोलनाच्या तारखेपूर्वी ऑनलाइन दिसली. स्थानिक मीडिया नेही तत्सम दृश्ये दाखवलीत, सत्यता पडताळली. Grok च्या चुकीचे कारण म्हणजे, अनधिकृत “Community Note” या नोंदींमध्ये जे 2017 च्या unrelated आंदोलनांच्या दुव्यांवर आधारित होत्या. Grok च्या दाव्यांचे स्क्रीनशॉट्स प्रामुख्याने ट्रम्प समर्थकांनी प्रचार केले, ज्यामुळे आंदोलनाची प्रमाण व्यवस्थेला शंका येऊ लागली. बीबीसी व्हेरिफायने X वर पोस्ट केल्यानंतर, Grok ने आपली चूक सुधारली आणि त्यात बीबीसी व्हेरिफायचा उल्लेख देखील केला.