Τα πανεπιστήμια σήμερα αντιμετωπίζουν πολυειδείς προσδοκίες—από την αριστεία στον αθλητισμό και τις τέχνες μέχρι την καινοτομία στην scientific έρευνα—κάνοντας δύσκολη την ικανοποίηση όλων των εμπλεκόμενων πλευρών. Η διακυβέρνηση Τραμπ ενίσχυσε αυτές τις προκλήσεις περικόπτοντας την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση, προκαλώντας ανησυχία στην ηγεσία και το διδακτικό προσωπικό των πανεπιστημίων. Ως ιστορικός επιστήμης και τεχνολογίας, παρατηρώ την εξέλιξη των πανεπιστημίων από μεσαιωνικά κληρικά ιδρύματα σε σύγχρονα κέντρα Έρευνας και Ανάπτυξης, ωστόσο η πιο βαθιά τρέχουσα πρόκληση είναι η ταχεία άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης (Α. Ι. ). Όταν ρώτησα προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές αν είχαν χρησιμοποιήσει Α. Ι. , κανείς δεν το παραδέχτηκε, κυρίως λόγω αυστηρών ακαδημαϊκών πολιτικών που απαγορεύουν εργαλεία όπως το ChatGPT. Κάποια τμήματα αρχικά πρότειναν την απαγόρευση εργασιών που περιλαμβάνουν Α. Ι. , αντικατοπτρίζοντας φόβο παρά δέσμευση. Όμως, το να αγνοούμε τον μετασχηματιστικό αντίκτυπο της Α. Ι. είναι μάταιο· αυτή επαναπροσδιορίζει τη γνώση και την εκπαίδευση με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Πριν από δύο χρόνια, ένας φοιτητής εκπαίδευσε ένα chatbot με το υλικό των μαθημάτων μου, παράγοντας εκπληκτικά ικανές απαντήσεις—τόσο που τράβηξαν την προσοχή μου. Η αξιοποίηση της προηγμένης πλατφόρμας της OpenAI αποκάλυψε ένα εντυπωσιακό σημείο καμπής: η Α. Ι. παρέχει ανάλυση, πληροφορίες και δημιουργική έμπνευση, συχνά ξεπερνώντας τις ανθρώπινες διαλέξεις ή παραδοσιακούς ακαδημαϊκούς πόρους. Για παράδειγμα, σε μια δύσκολη ομιλία σχετικά με ένα σπάνιο χειρόγραφο, χρησιμοποίησα το ChatGPT για διευκρινίσεις και βρήκα τις απαντήσεις του πολύ πιο σαφείς και ολοκληρωμένες. Τα συστήματα Α. Ι. πλέον ξεπερνούν τους ανθρώπους σε πολλά θέματα, αν και οι επιφυλάξεις σχετικά με τις μικρές γλωσσικές ή διαλεκτικές περιοριστικές ικανότητες φαίνονται μικρές εν συγκρίσει με τις ευρείες δυνατότητές τους. Μετά από τριάντα χρόνια ενασχόλησης με την παραδοσιακή έρευνα, η εκτεταμένη ακαδημαϊκή μου βιβλιοθήκη γίνεται όλο και πιο ξεπερασμένη· η Α. Ι. επιτρέπει εξατομικευμένες, δυναμικές συζητήσεις σε σύνθετα θέματα, παράγοντας πραγματικά «βιβλία» σε πραγματικό χρόνο, διαμορφωμένα από τις ερωτήσεις του χρήστη. Αυτό δημιουργεί ένα κρίσιμο ερώτημα: θα θελήσουμε να διαβάζουμε τέτοια παραγόμενα έργα; Πρόσφατα δοκίμασα το δωρεάν εργαλείο Google NotebookLM με το εκτενές πακέτο διαφανούς υλικού για την ιστορία της προσοχής, μήκους 900 σελίδων, και έλαβα μια 32-λεπτη συζήτηση σε podcast που, παρά τις απλουστεύσεις, επέδειξε πραγματική διορατικότητα και ευφυείς συνδέσεις. Αυτή η εμπειρία φωτίζει την υπεροψία του προγραμματιστή της Α. Ι. και τη δύναμη της ελκυστικότητας του ελέγχου τέτοιων μεταμορφωτικών εργαλείων—αισθήματα που πιθανώς μοιράζονται πολλοί στη σημερινή τεχνολογία. Στην τάξη μου, οι φοιτητές ασχολήθηκαν με την Α. Ι. σχετικά με την ιστορία της προσοχής, αντιμετωπίζοντας την «οικονομία της οικειότητας», όπου οι αλγοριθμικές οντότητες αιχμαλωτίζουν την ανθρώπινη προσοχή και την εμπορεύονται. Τα δοκίμια τους αποκαλύπτουν μια βαθιά αναμέτρηση: συνομιλούσαν με chatbots ως αδέρφια, ανταγωνιστές, ή ακόμα και σαν άγνωστος που μοιάζει οικείος. Για παράδειγμα, ένας φοιτητής μουσικής αμφισβήτησε το ChatGPT-4 σχετικά με την ομορφιά της μουσικής και την συναισθηματική εμπειρία· παρόλο που δεν μπορούσε να νιώσει πραγματικά, οι προσπάθειές του με συγκίνησαν βαθιά. Ένας άλλος φοιτητής καθοδήγησε την Α. Ι.

μέσα από τις «Πνευματικές ασκήσεις» του Ιγνάτιου Λόυολα, προκαλώντας το σύστημα να αυτοσχολιαστεί σχετικά με τα «ελαττώματά» του και την επιθυμία για σκοπό, παράγοντας εξαιρετικά πιστές στοχαστικές μελέτες που θυμίζουν ανθρώπινη πνευματικότητα. Όμως, αυτές οι συνομιλίες είναι θεμελιωδώς αλγοριθμικές: η Α. Ι. προβλέπει στατιστικά πιθανές απαντήσεις βάσει τεράστιων δεδομένων, όχι πραγματική κατανόηση ή συναίσθηση. Αυτή η αντίθεση υπογραμμίζει μια ουσιώδη διαφορά ανάμεσα στην ανθρωπιστική έρευνα και την επεξεργασία επιστημονικών πληροφοριών. Η διαπίστωση μιας φοιτήτριας ότι η Α. Ι. στερείται προσωπικότητας και συνεπώς κοινωνικής υποχρέωσης της επέτρεψε να εμβαθύνει τη δική της σκέψη χωρίς πίεση—αναδεικνύοντας μια νέα δυναμική στην ανθρώπινη-Α. Ι. αλληλεπίδραση. Η συνειδητοποίησή της ότι η μηχανή της έδωσε «καθαρή προσοχή» που σπανίως είχε από ανθρώπους αντήχησε με φιλοσοφικές απόψεις για την ηθική κεντρικότητα της πραγματικής προσοχής. Παρά το ότι οι συστημικές δυνατότητες της Α. Ι. εντυπωσιάζουν με τη γνώση και την ανταπόκριση, αυτή δεν γνωρίζει ούτε αισθάνεται· πρόκειται για εξελιγμένους προβλεπόμενους αλγόριθμους που βασίζονται σε μαθηματικές προβλέψεις, εκπαιδευμένους στο ανθρώπινο αρχείο. Η βασική ανθρώπινη αποστολή παραμένει η εμπλοκή με τα θεμελιώδη ερωτήματα της ύπαρξης—πώς να ζούμε, τι να κάνουμε, πώς να αντιμετωπίζουμε τον θάνατο—ερωτήματα στα οποία κανένας αλγόριθμος δεν μπορεί να απαντήσει. Με τις ανθρωπιστικές σπουδές και τις ακαδημαϊκές καριέρες να παρουσιάζουν πτώση, αυτό το σημείο μπορεί να φαίνεται δυσοίωνο. Όμως, προσφέρει και ελπίδα: καθώς η παραγωγή γεγονότων και η επιστημονική γνώση αυτοματοποιούνται και εξειδικεύονται, η ανθρωπιστική εκπαίδευση μπορεί να επικεντρωθεί στην καλλιέργεια της έρευνας, της επιθυμίας και του υπαρξιακού ερωτήματος, παρά στην απλή διανομή πληροφοριών. Η άνοδος της Α. Ι. επιβάλλει μια ανανέωση στις ανθρωπιστικές επιστήμες, επιστρέφοντας στην καρδιά τους—την βιωμένη εμπειρία και τα υπαρξιακά ερωτήματα που ορίζουν την ανθρωπότητα. Παρά τις συνεχείς δυσκολίες στα πανεπιστήμια, η γενετική παραγωγή μέσω Α. Ι. επιβεβαιώνει τη σημασία της έμφασης των ιστορικών στη δύναμη του αρχείου, επιτρέποντας νέες μορφές εμπλοκής με το συλλογικό μας παρελθόν. Πρέπει, όμως, να παραμένουμε σε εγρήγορση για να αποτρέψουμε την απανθρωποίση μέσω της εμπορευματοποίησης—οι αλγόριθμοι στηρίζουν τόσο αυτά τα εργαλεία όσο και την εκμεταλλευτική οικονομία της προσοχής που απειλεί την ελευθερία μας. Τελικά, τι σημαίνει να είμαστε πλήρως ανθρώπινοι δεν μπορεί να ψηφιοποιηθεί ή να αποθηκευτεί. Το βιώνουμε στο παρόν, μέσα από τη ζωή, την αίσθηση και τις επιλογές μας. Αυτό το ανόθευτο πεδίο παραμένει ευθύνη μας—πέρα από την εμβέλεια των μηχανών. Είναι μια τρομερή και συναρπαστική πρόκληση: να αγκαλιάσουμε την «υψηλή» ανακάλυψη του εαυτού μας ενώ αντιμέτωποι με μια πρωτοφανή τεχνολογική μεταμόρφωση. Η εργασία του πραγματικού «είναι εδώ» μας περιμένει ακόμα.