16 अब्ज पासवर्ड लीक: खरोखर काय घडलं? जून 2025 मध्ये, सायबरसुरक्षा संशोधकांनी Cybernews या संस्थेने एक महानिर्दोष पासवर्ड लीक उघड केला: सुमारे ३० मोठ्या डेटासेटमध्ये पसरलेल्या १६ अब्जांहून अधिक लॉगिन माहिती ऑनलाइन विनामूल्य उपलब्ध होती. एकामागोमाग एक फोडणीपेक्षा, या मार्गाने झालेले लीक होतं ते अनेक वर्षांच्या इन्फोस्टीलर मालवेयरने शांतपणे उपकरणांना विषबाधा करणे आणि पासवर्ड, कुकीज, सक्रीय सत्र टोकन, वेब लॉगिन इतिहास यांसारख्या सर्व माहितीला चोरून घेणे. आजही अनेक क्रेडेन्शियल वैध आहेत, आणि गूगल, ॲपल, फेसबुक, टेलिग्राम, GitHub आणि विविध सरकारी प्रणालींवर मोठ्या प्रमाणावर परिणाम झाला आहे. काही डेटा संचांमध्ये ३. ५ अब्ज रेकॉर्ड्सही होत्या, आणि काही काळासाठी ही सगळी माहिती सार्वजनिक सर्व्हरवर हॅकिंग कौशल्यांशिवायही सापडू शकत होती. फक्त २०२४ मध्येच, इन्फोस्टीलर मालवेयरने २. १ अब्ज चोरीलेली क्रेडेन्शियल मिळवली, जी त्याच प्रकारच्या उपकरणांनी चोरी केलेल्या क्रेडेन्शियलची जवळजवळ तीन तंत्रांश होती, आणि ही वाढती धोका दर्शवते. परंपरागत लॉगिन सिस्टीमची मर्यादा या १६ अब्ज पासवर्ड लीकने का उघड केली? ही उघडझपी पारंपरिक आयडेंटिटी सिस्टम्सची मूलभूत असुरक्षा दर्शवते, जी अजूनही मोठ्या प्रमाणावर वापरात आहेत. पासवर्ड पुन्हा वापरणे सामान्य आहे, त्यामुळे एकाच खात्यावर झालेली चोरी दुसऱ्या खात्यांतही प्रवेश मिळवण्यासाठी क्रेडेन्शियल स्टफिंगमुळे मदत होते. या लीकमध्ये सत्र टोकन—आधारित डिजिटल कीज—असण्याने ही समस्या आणखी गंभीर बनते. मालवेयर-आधारित टूल्स सहज उपलब्ध असताना, हॅकर्स चोरी केलेली माहिती खरेदी करू शकतात आणि स्वयंचलितपणे खात्यांचे ताब्यात घेण्याचा सराव करू शकतात, याचा अर्थ असा की, हल्ल्यांना थेट लक्ष्य करावी लागत नाही. या सर्व कारणांमुळे ओळख चोरी, आर्थिक फसवणूक आणि गोपनियता उल्लंघन यांसाठी अनुकूल परिस्थिती तयार होते, आणि दोन्ही-घटक प्रमाणीकरण (2FA) आणि पासवर्ड मॅनेजर्स ही सुरक्षितता पुरेशी नाहीत हे दर्शवते. म्हणूनच, आता बायोमेट्रिक्स वापरून पासवर्डशिवाय ओळख सुनिश्चित करणाऱ्या ब्लॉकचेन-आधारित डिजिटल आयडेंटिटी सिस्टीमकडे लक्ष वळले आहे, जे पासवर्डवर अवलंबून राहण्यापेक्षा अधिक स्थिर आणि सुरक्षित असू शकते. पासवर्डशिवाय प्रमाणीकरणाची गरज आणि ब्लॉकचेन या पातळीच्या फोडांनी परंपरागत अवलंबिलेली सल्ला पुन्हा यावी, ते म्हणजे: मजबूत, अनन्य पासवर्ड वापरा; 1Password किंवा Bitwarden सारखे पासवर्ड मॅनेजर्स वापरा; 2FA सक्षम करा; बायोमेट्रिक्सवर आधारित पासकी वापरा; आणि डार्क वेब स्कॅनिंग टूल्सद्वारे लीकची माहिती घ्या. ही सर्व सूची उपयोगी असली तरी, ही प्रणाली स्वाभाविकपणे टिकाऊ नाहीत. वापरकर्ते फिशिंग, मालवेयर आणि असुरक्षित अॅप्सची झळ सोसत राहतात.

जसे-जसे हे भडकतात, तसतसे वेबस3 ओळख व्यवस्थापनासाठी तज्ञांकडून पाठिंबा मिळू लागतो. ब्लॉकचेनद्वारे पासवर्ड-मुक्त प्रमाणीकरण देऊन, सायबरसुरक्षा मॉडल प्रतिसादात्मक संरक्षणापेक्षा अधिक, प्रथमिक स्तरावरचे संरक्षण देणाऱ्या दिशेने evolve होऊ शकते—म्हणजेच, तोडगा असलेल्या प्रणालीला खऱ्या अर्थाने बदलेऊ शकते. विशेषतः, 1960 च्या दशकात MIT येथील कम्पॅटिबल टाइम-शेअरिंग सिस्टममधील संगणक पासवर्ड प्रणाली अस्तित्वात आली, ज्यामुळे सुरक्षेचे अनेक प्रारंभिक तर्क पुढे आले, आणि हे सिद्ध झाले की पासवर्डची असुरक्षा ही नवीन नाही. ब्लॉकचेन डिजिटल आयडेंटिटी हीच समस्या सोडवू शकते का? या अब्जावधी पासवर्ड बाहेर आल्यानंतर, प्रश्न उभा राहतो की, पासवर्डवर अवलंबून राहण्याचं कारण काय आहे. अनेक डेव्हलपर्स, संस्था आणि गोपनियता व advocates आता blockchain-आधारित डिजिटल आयडेंटिटीला अत्यावश्यक पर्याय म्हणून पाहतात. ब्लॉकचेन डिजिटल आयडीची समस्या काय सोडवते? ब्लॉकचेन-आधारित विकेंद्रित ओळख व्यवस्थापने पारंपरिक मॉडेल उलटते, कारण यामध्ये वापरकर्त्यांना स्वतःच्या ओळखीवरील मालकी आणि नियंत्रण परत मिळते, ज्याला स्व-छत्ता ओळख (SSI) म्हणतात. केंद्रीकृत डेटाबेसची गरज नाही, जिथे मोठ्या स्तरावर फोडण्या होण्याचा धोका असतो; कारण, ब्लॉकचेनमध्ये विकेंद्रीकृत ओळखकर्ता (DID) वापरतात—युनिक प्रायव्हेट कीज, ज्या फक्त वापरकर्त्या सोबत ठेवलेल्या ऑन-चेन असतात, आणि जिथे कोणत्याही केंद्रीकृत सुरक्षित साठवणूक नाही. महत्त्वाचे फायदे: - कोणत्याही एक बारीक फरक नसलेला त्रुटी बिंदू नाही: मोठ्या प्रमाणावर क्रेडेन्शियल असलेल्या केंद्रीकृत सिस्टमांवरीलप्रमाणे किंवा जिथे डाटाबेस हॅकला उघड होतो तिथे, ब्लॉकचेन ओळख प्रणाली एक अखंड व संपूर्ण सुरक्षिततेने मुक्त प्रणाली आहे. - कमी डेटा उघडपण: सत्यता वेरिफायबल क्रेडेन्शियल्स वापरून, वापरकर्त्यांना त्यांच्या वैशिष्ट्यांची (उदा. वय किंवा शैक्षणिक पदवी) पडताळणी करता येते, पूर्ण ओळखपत्रे उघड न करता. प्रगत झिरो-ज्ञान पुरावे (Zero-Knowledge Proofs) वापरून, खरे येणाऱ्या दाव्यांची (उदा. "मी 18 पेक्षा मोठा आहे") पडताळणी करू शकतात, पण मूळ डेटा उघडत नाही. - छाननीप्रतिरोधकता आणि तपासणीसाहित्य: वापरकर्त्यांच्या डिजिटल वॉलेट्सवर जारी केलेली क्रेडेंशियल cryptographically सही असतात आणि टाईमस्टॅम्पेड, ज्यामुळे बनावट किंवा अनरोंधित बदल करणे जवळजवळ अशक्य होते. हे संकल्पना—स्व-छत्ता ओळख—आजच्या निम्नलिखित असुरक्षित ओळख प्रणालीची जागा घेते. कोण नागरी पुढाकार करत आहे ब्लॉकचेन आयडेंटिटी सोल्यूशन्स? अद्याप उदयोन्मुख असला तरी, वेबस3 ओळख व्यवस्थापन प्रक्रियेत निर्णायक प्रगती होत आहे. युरोपियन युनियन eIDAS 2. 0 आणि युरोपियन ब्लॉकचेन सर्व्हिसेस इन्फ्रास्ट्रक्चर (EBSI) प्रकाशित करत आहे, ज्यामुळे सदस्य राष्ट्रांमध्ये फाटलेली डिजिटल पदवीपत्रे व क्रेडेंशियल्स जतन केली जात आहेत. जर्मनी आणि दक्षिण कोरियामध्ये ब्लॉकचेन-आधारित डिजिटल आयडी प्रणाली चाचण्या सुरू आहेत, ज्यांना भविष्यकाळात शारीरिक ओळखपत्रे बदलण्याची शक्यता आहे. याचवेळी, Dock Labs, Polygon ID, आणि TrustCloud यांसारख्या स्टार्टअप्स सरकार, बॅंकिंग, शिक्षण, आणि अन्य सेवांसाठी क्रेडेंशियल्स तयार करणे, व्यवस्थापित करणे, आणि त्यांना निवडून शेअर करणे यांसाठी प्लॅटफॉर्म विकसित करत आहेत. सारांश करताना, १६ अब्ज पासवर्ड लीकने पारंपरिक लॉगिन सिस्टममधील आवश्यक कमतरता दाखवल्या असून, अधिक सुरक्षित, गोपनीयता राखणारी, आणि वापरकर्त्यांच्या नियंत्रणाखालील बल्कचेन-आधारित डिजिटल आयडेंटिटी सोल्युशन्सची गरज अधोरेखित केली आहे, ज्या दीर्घकालीन सुरक्षासाठी सक्षम असतील.