در اواخر سال ۲۰۲۳ و اوایل ۲۰۲۴، من درباره نقش نوظهور پاکستان در فضای رمزارزی با رضا رومی در نیا دهر تلویزیون صحبت کردم. در اصل، بلاک‌چین سامانه‌ای انقلابی برای دفتر دیجیتال است—امن، غیرمتمرکز و توزیع‌شده بر روی تعداد زیادی کامپیوتر بدون تکیه بر هیچ مرجع مرکزی. تصور کنید آن را مانند دفاتری مشترک که هر تراکنش یا قرارداد در آن به صورت دائمی ثبت می‌شود، قابل مشاهده برای طرف‌های مجاز و غیرقابل تغییر است. ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین تنها یک جنبه از فناوری بلاک‌چین هستند؛ کاربردهای آن بسیار گسترده‌تر است، از جمله پیگیری زنجیره تامین، مدیریت وام‌ها و ثبت املاک. تفاوت بین رمزارزها، که در سرخط خبرها قرار دارند، و پتانسیل وسیع‌تر بلاک‌چین که فرصت‌ها و چالش‌هایی را به همراه دارد، بسیار مهم است. بلاک‌چین در سال ۲۰۰۸ ظهور کرد، به ایده‌پردازی ساتوشی ناکاموتو—که ممکن است فرد یا گروهی باشد—با هدف برهم زدن بانک‌ها و واسطه‌ها از طریق ایجاد سامانه‌های بدون اعتماد. با این حال تا میانه‌های ۲۰۲۵، این تصور هنوز ناقص است: در گستره نظری وعده می‌دهد، اما در عمل با کندی تراکنش‌ها، ریسک‌های امنیتی و مزایای مبهم مواجه است. فناوری هنوز در حال توسعه است و نیازمند نقدهای شکاکانه است. **تولد و هیاهو** در دوران بحران مالی ۲۰۰۸، ساتوشی بیت‌کوین را پیشنهاد داد، و اولین رمزارز مبتنی بر بلاک‌چین را راه‌اندازی کرد که امکان تراکنش‌های الکترونیکی بدون اعتماد به واسطه می‌داد. ناکاموتو پس از عرضه بلوک اولیه بیت‌کوین در ژانویه ۲۰۰۹، ناشناس باقی ماند، در حالی که سرخطی از انتقاد به کمک بانک‌ها و دولت‌ها در آن بود—یک اقدام نمادین علیه کنترل متمرکز مالی. در سال ۲۰۱۰، ساتوشی ناپدید شد و حدود یک میلیون بیت‌کوین در اختیار گذاشت، که برای دسترسی مالی افراد فاقد حساب بانکی طراحی شده بود. در سال ۲۰۱۵، ویتالیک بوترین اتریوم را معرفی کرد، و کاربرد بلاک‌چین را از طریق «قراردادهای هوشمند» گسترش داد—قراردادهای خوداجرایی که شباهت به دستگاه‌های خودکار فروش برای وام‌ها یا معاملات دارایی دارند. در سال ۲۰۱۷، رونق رمزارزها سرمایه‌گذاری‌های عظیم و هیجانات سفته‌بازی را برانگیخت. فراتر از رمزارزها، شرکت‌هایی مانند والمارت و آی‌بی‌ام با پروژه‌هایی چون Food Trust، بلاک‌چین را برای رصد ایمنی غذا به کار گرفتند، و این فناوری برای شفاف‌تر کردن زنجیره تامین محبوب شد. بانک‌های سنتی با احتیاط وارد میدان شدند؛ جی‌پی‌مورگان، در ابتدا، از رمزارزها انتقاد کرد، اما در سال ۲۰۲۰ با راه‌اندازی Onyx اقداماتی برای بهره‌برداری از بلاک‌چین در بهبود مالی انجام داد. **بازار و معنا** بازار جهانی بلاک‌چین—شامل نرم‌افزار، شبکه‌ها و خدمات—در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۲. ۴ میلیارد دلار بود و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۴ به ۲۰. ۱ میلیارد دلار برسد، و تا ۲۰۲۹، پیش‌بینی می‌شود به ۲۴۸. ۹ میلیارد دلار برسد. اما علی‌رغم رشد سریع، این رقم در مقایسه با روزانه ۷. ۵ تریلیون دلار در حوزه مالی سنتی بسیار کوچک است. پلتفرم‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi)—که امکان وام‌گیری و معاملات بدون بانک را فراهم می‌کنند—پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ از مرز ۱۰۰ میلیارد دلار عبور کنند. با این حال، همه سرمایه‌گذاری‌ها موفق نیستند و برخی پروژه‌ها بدون تاثیر، کنار می‌روند. بیش از ۱۰۰ کشور، از جمله چین و کشورهای اروپایی، در حال بررسی استدارات دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) هستند که بر بستر بلاک‌چین ساخته شده و پرداخت‌های امن و کارآمد را فراهم می‌آورد. **پذیرش مؤسسات** بانک‌ها و دولت‌های بزرگ از نوسانات شدید رمزارزها دوری می‌کنند، و در عوض از بلاک‌چین برای مدرن‌سازی سامانه‌های قدیمی بهره می‌برند. جی‌پی‌مورگان، که در ابتدا مشکوک بود، با راه‌اندازی Onyx، پرداخت‌های سریع‌تر را با استفاده از رمزارز «جی‌پی‌کوین» و شبکه‌ای متصل به بیش از ۴۰۰ بانک، تسهیل کرد. گلدمن ساکس در حال ارائه معاملات رمزارز به مشتریان نهادی است و در آزمون‌هایی برای تسهیل معاملات اوراق قرضه فعال است تا هزینه و زمان را کاهش دهد. بانک‌هایی چون BNY Mellon و HSBC در حال ورود به حوزه نگهداری دارایی‌های دیجیتال و معاملات طلا بر بستر بلاک‌چین هستند. سیتی‌بانک نیز از این فناوری در فرآیندهای مربوط به سروزهای مالی بهره می‌برد. دولت‌ها نیز در حال آزمایش CBDC‌های مبتنی بر بلاک‌چین هستند؛ فدرال رزرو آمریکا در سال ۲۰۲۳، پروژه FedNow را برای تسریع انتقالات مالی راه‌اندازی کرد که بر پایه فناوری بلاک‌چین شکل گرفته است. برخلاف تصور ساتوشی، این نهادها، بلاک‌چین را در چهارچوب مقررات دقیق، به کار می‌برند. **مطالعه موردی: بلاک‌چین عملی بانک DBS** بانک DBS سنگاپور نمونه‌ای از کاربرد محدود بلاک‌چین است. بر خلاف دفتر عمومی بیت‌کوین، DBS از بلاک‌چین‌های خصوصی بهره می‌برد که تنها برای افراد مورد اعتماد قابل دسترسی است. در اکتبر ۲۰۲۴، این بانک «خدمات توکن DBS» را معرفی کرد که فناوری بلاک‌چین را با پلتفرم پرداخت‌های آن ادغام کرد تا تسویه فوری و ۲۴ ساعته را ممکن سازد. در یک نمونه آزمایشی با Ant International، از «توکن‌های خزانه‌داری» برای انتقال بی‌درنگ پول در ارزهای مختلف استفاده شد. همچنین، DBS با تقسیم کمک‌های مالی از طریق قراردادهای هوشمند، فرایند اختصاص بودجه به شرکت‌های فناوری برخوردار از شفافیت و خودکار را تضمین کرد. از سال ۲۰۲۰، بورس دیجیتال DBS معاملات ایمن و مطابق با قوانین دارایی‌های دیجیتال و نگهداری کریپتو را انجام می‌دهد، که تعادل میان شفافیت و نظارت قانونی را حفظ می‌کند. به گفته لطیف چون چانگ، این رویکرد، کارایی بیشتری برای مشتریان فراهم می‌کند و هزینه و زمان را کاهش می‌دهد. **استفاده احتمالی فدرال رزرو برای اوراق قرضه خزانه‌داری** آیا فدرال رزرو آمریکا می‌تواند همانند، از بلاک‌چین برای بازار ۲۷ تریلیون دلاری اوراق قرضه خزانه‌داری خود بهره ببرد؟ در حال حاضر، معاملات و ثبت‌ها کند صورت می‌گیرد و نیازمند واسطه است.

بلاک‌چین می‌تواند دفتر ثبت تغییرناپذیر و آنی باشد که برای همه ذینفعان قابل رؤیت است، و شفافیت و کارایی را افزایش دهد. فدرال رزرو ممکن است به یک بلاک‌چین خصوصی روی آورد، تا کنترل و تطابق با مقررات را تضمین کند، بر خلاف مدل باز رمزارزها. پروژه‌ی «گارڈین» (Guardian)، که شامل همکاری فدرال رزرو و بانک‌هایی مانند DBS است، در حال بررسی این امکان است؛ هدف آن تسریع فرآیندها و کاهش هزینه‌ها است. اما چالش‌ها بزرگند: نیازمند امنیت غیرقابل شکست، مقیاس‌پذیری، و وضوح در مقررات می‌باشند. همان‌طور که میشل بومون، یکی از مدیران فدرال رزرو، در ۲۰۲۴ اشاره کرد، نوآوری باید در کنار امنیت باشد. هنوز بلاک‌چین آمادگی کامل برای اصلاح بازارهای بدهی را ندارد، اما رویکردهای سنجیده مانند DBS، نویدبخش است. **چالش‌ها و نقایص** رمزارزها هنوز نوسان‌پذیر و ناپایدارند و با پول مرسوم فاصله زیادی دارند، به طور متوسط حجم روزانه رمزارزها در سال ۲۰۲۵ حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است که در مقابل، ۷. ۵ تریلیون دلار حوزه مالی سنتی است. رئیس بانک مرکزی اروپا، کریستین لاگارد، در ۲۰۲۱ گفت رمزارزها بیشتر جنبه تماشایی دارند تا تهدید سیستمی. شبکه‌های بلاک‌چین دارای سرعت تراکنش پایین هستند— بیت‌کوین تنها حدود ۷ تراکنش در ثانیه انجام می‌دهد، اتریوم حدود ۳۰، در حالی‌که ویزا می‌تواند حدود ۱۷۰۰ تراکنش در ثانیه پردازش کند. مصرف انرژی بالاست؛ استخراج بیت‌کوین به تنهایی سالانه حدود ۱۵۰ ترابایت‌ساعت برق مصرف می‌کند، که معادل یک کشور کوچک است، و این موضوع منجر به توقف پرداخت‌های بیت‌کوین تسلا توسط ایلان ماسک در ۲۰۲۱ شد. فعالیت‌های مجرمانه نیز چالش بزرگی است. در ۲۰۲۳، هکرها از طریق باج‌افزار، حدود ۴۴۹. ۱ میلیون دلار رمزارز دریافت کردند، و از قابلیت مستعار بودن ادعایی بلاک‌چین سوءاستفاده کردند. هک‌های بزرگ چون ارائه Mt. Gox (در ۲۰۱۴، ۴۵۰ میلیون دلار از دست رفت)، Poly Network (۶۱۰ میلیون دلار در ۲۰۲۱)، و Wormhole (۳۲۰ میلیون دلار در ۲۰۲۲) نشان‌دهنده آسیب‌پذیری‌ها هستند. کارشناسان امنیتی اذعان دارند که هسته‌ی بلاک‌چین امن است، اما برنامه‌های کاربردی ساخته‌شده روی آن اغلب آسیب‌پذیرند. **آیا همیشه نیازمند بلاک‌چین هستیم؟** اغلب، پایگاه‌های داده سنتی—سریع‌تر و ارزان‌تر—برای خیلی از نیازهای پیگیری، مانند سوابق بهداشتی یا رأی‌گیری، بهتر عمل می‌کنند. نمونه‌ای مانند بلاک‌چین خصوصی DBS، در اصل اعتماد را زیر سوال می‌برد، و بِل گیتس در ۲۰۱۸ گفت که بسیاری از پروژه‌های بلاک‌چین، «راه‌حل‌هایی هستند در جستجوی مشکلی». کارمزد تراکنش‌ها در پلتفرم‌هایی مانند اتریوم ممکن است بسیار بالا باشد. فشرده‌سازی‌های مقرراتی هم در راه است: چین رمزارزها را کاملاً ممنوع کرده و آمریکا فشارها را افزایش می‌دهد. گری کوهن، مدیر سابق گلدمن ساکس، در ۲۰۲۲ به چالش‌های حقوقی بزرگ اشاره کرد، اما بخش‌هایی مانند رویکرد DBS و حوزه‌هایی از دیفای، نمونه‌های کاربردی خوبی هستند. **جمع‌بندی** تا مه ۲۰۲۵، مسیر توسعه بلاک‌چین دو شاخه می‌شود. رشد سریع بازار—از ۱۲. ۴ میلیارد دلار در ۲۰۲۳ تا ۲۴۸. ۹ میلیارد دلار در ۲۰۲۹—مشروط است بر غلبه بر چالش‌های فنی، امنیتی و مقرراتی. جرایم، بی‌ثباتی‌های حقوقی، و تهدیدات نوظهور مانند رایانش کوانتومی، مانند آنچه می‌کاکو ذکر کرده است، در راه است. در حالی‌که سهم رمزارزها نسبت به مالی سنتی کم است، استفاده‌های نهادی مانند بلاک‌چین خصوصی DBS و احتمالی اجرای آن توسط فدرال رزرو، خوش‌بینی محتاطانه‌ای ایجاد می‌کند. تصور ساتوشی—ایجاد سیستم پول بدون واسطه برای توانمندسازی افراد فاقد حساب—الهام‌بخش است، که توسط قراردادهای هوشمند و آزمایش‌های نهادی تایید می‌شود. اما باید محتاط بود؛ رمزارز به معنای واقعی پول نیست، و سفته‌بازی و جرم، وعده‌های آن را زیر سوال می‌برند. هک‌های بزرگ، آسیب‌پذیری‌های مهم را نشان دادند. کارشناسانی چون ری دالیو و استیگلیتز، درباره حواشی و حباب‌های ذکر شده هشدار می‌دهند. فناوری بلاک‌چین نویدبخش به‌روزرسانی‌های مالی و زنجیره تامین است، اما باید بر مسائل جدی سرعت، مصرف انرژی و امنیت غلبه کند. رهبران مانند یِلِن، گیتس و لاگارد، درون‌مایه احتیاط را توصیه می‌کنند. در نهایت، بلاک‌چین ابزاری قدرتمند اما نارس است—و نیازمند آزمایش‌های دقیق، نه اعتماد بی‌پایه.