Ostatnio rozmawiałem z Raza Rumi na temat rosnącej roli Pakistanu w przestrzeni kryptowalut na Naya Daur TV. U podstaw blockchaina leży rewolucyjny system cyfrowego rejestru – bezpieczny, zdecentralizowany i rozproszony na wielu komputerach, niepolegający na żadnej centralnej instytucji. Można to porównać do wspólnego notesu, w którym każda transakcja lub kontrakt jest na zawsze zapisany, widoczny dla uprawnionych i niezmienny. Kryptowaluty, takie jak Bitcoin, to tylko jeden aspekt technologii blockchain; jej zastosowania sięgają znacznie dalej, obejmując śledzenie łańcuchów dostaw, zarządzanie pożyczkami czy dokumentację nieruchomości. Ważne jest, aby odróżnić kryptowaluty, które dominują nagłówki, od szerszego potencjału blockchaina, który oferuje zarówno okazje, jak i wyzwania. Blockchain pojawił się w 2008 roku, zaprojektowany przez tajemniczego Satoshiego Nakamoto – możliwe, że indywidualnego twórcę lub grupę – z wizją zakłócenia funkcjonowania banków i pośredników poprzez tworzenie systemów bez zaufania. Jednak do połowy 2025 roku ta wizja pozostaje niedoskonała: obiecująca w teorii, lecz hamowana przez wolne tempo transakcji, ryzyko bezpieczeństwa oraz niejasne praktyczne korzyści. Technologia nadal się rozwija i wymaga krytycznego podejścia. **Geneza i Szum** Podczas kryzysu finansowego w 2008 roku Satoshi zaproponował Bitcoin, będący pionierskim blockchainowym kryptowalutą umożliwiającą elektroniczne transakcje bez zaufania do pośrednika. Nakamoto pozostawał anonimowy po uruchomieniu pierwszego bloku Bitcoin w styczniu 2009, umieszczając w nim nagłówek krytykujący ratunki banków – symboliczny gest przeciwko scentralizowanej kontroli finansowej. Satoshi zniknął w 2010 roku, pozostawiając za sobą około miliona Bitcoinów, które miały zapewnić dostęp do finansów osobom nieposiadającym rachunków. W 2015 roku Vitalik Buterin wprowadził Ethereum, rozwijając zastosowania blockchaina poprzez „smart kontrakty” – samowykonujące się umowy przypominające automatyczne automaty do sprzedaży pożyczek czy nieruchomości. Ban na kryptowaluty w 2017 roku doprowadził do ogromnych inwestycji i spekulacji. Poza kryptowalutami, firmy takie jak Walmart zaczęły korzystać z blockchaina do śledzenia bezpieczeństwa żywności, a inicjatywa IBM Food Trust zyskała uznanie za poprawę przejrzystości łańcuchów dostaw. Tradycyjne banki podchodziły ostrożnie; Jamie Dimon z JPMorgan początkowo krytykował kryptowaluty, by potem uruchomić w 2020 roku Onyx, wykorzystując blockchain do ulepszania usług finansowych. **Rynek i Znaczenie** Globalny rynek blockchain – obejmujący oprogramowanie, sieci i usługi – wzrósł z 12, 4 mld dolarów w 2023 do prognozowanych 20, 1 mld dolarów w 2024, z przewidywaniami osiągnięcia 248, 9 mld dolarów do 2029. Pomimo szybkiego rozwoju, jest to nadal niewielka wartość w porównaniu do codziennego obrotu w tradycyjnych finansach, sięgającego 7, 5 bln dolarów. Platformy zdecentralizowanych finansów (DeFi), umożliwiające pożyczki i handel bez banków, mają przekroczyć 100 mld dolarów do 2025. Jednak nie wszystkie inwestycje kończą się sukcesem; niektóre inicjatywy znikają bez większego wpływu. Ponad 100 państw, w tym Chiny i kraje europejskie, badają cyfrowe waluty banków centralnych (CBDC) oparte na blockchainie, zapewniające bezpieczne i efektywne płatności. **Adopcja Instytucjonalna** Duże banki i rządy unikają dużej zmienności kryptowalut, zamiast tego korzystając z blockchaina do modernizacji systemów. JPMorgan, kiedyś sceptyczny, przyjął blockchain w ramach Onyx, umożliwiając szybkie płatności poprzez JPM Coin i sieć łączącą ponad 400 banków. Goldman Sachs oferuje kryptotrading dla instytucji i testuje blockchain do przyspieszenia transakcji obligacji, obiecując oszczędność czasu i kosztów. BNY Mellon i HSBC inwestują w cyfrowe przechowywanie aktywów i handel złotem oparty na blockchainie. Citibank wykorzystuje technologię do obsługi papierów wartościowych. Rządy również testują cyfrowe waluty banków centralnych; FedNow amerykańskiego Fed, uruchomiony w 2023, poprawia szybkość transferów, inspirowany blockchainem. Zamiast anarchistycznego etosu, jaki wyobrażał sobie Satoshi, te instytucje adaptują blockchain w ramach ścisłych regulacji. **Studium Przypadku: Praktyczne Blockchain w DBS Banku** Bank DBS w Singapurze pokazuje, jak można kontrolować zastosowania blockchaina. W odróżnieniu od publicznego rejestru Bitcoin, DBS używa prywatnych blockchainów dostępnych tylko dla zaufanych uczestników. W październiku 2024 roku bank uruchomił „DBS Token Services”, integrując blockchain z platformą płatności, aby umożliwić natychmiastowe rozliczenia 24/7. Pilotaż z Ant International wykorzystał „Treasury Tokens” do bezproblemowego transferu pieniędzy między walutami bez opóźnień w godzinach bankowych. DBS nawiązał też współpracę, by rozdzielać dotacje za pomocą smart kontraktów, zapewniając przejrzystość i automatyzację finansowania dla wybranych firm technologicznych. Od 2020 roku DBS Digital Exchange obsługuje bezpiecznie i zgodnie z regulacjami cyfrowe obligacje, akcje i przechowywanie kryptowalut, łącząc przejrzystość z przestrzeganiem przepisów. Według Lim Soon Chonga, taka strategia skutecznie obsługuje klientów, redukując koszty i opóźnienia. **Potencjalne Wykorzystanie przez Federal Reserve do Obligu Skarbowych** Czy amerykański Fed może wykorzystać blockchain podobnie dla rynku obligacji skarbowych o wartości 27 bilionów dolarów?Obecnie handel i rejestrowanie są wolne i pośredniczone. Blockchain mógłby zapewnić niepodważalny, natychmiastowy rejestr widoczny dla wszystkich uczestników, poprawiając przejrzystość i efektywność.

Fed może wybrać prywatny blockchain, zapewniając kontrolę i zgodność regulacyjną, co jest przeciwieństwem otwartego modelu kryptowalut. Projekt Guardian, obejmujący Fed i banki, takie jak DBS, bada tę możliwość, dążąc do przyspieszenia procesów i obniżenia kosztów. Jednak wyzwania są poważne – konieczność zapewnienia niezniszczalnego bezpieczeństwa, skalowalności i jasnych regulacji. Jak zauważyła w 2024 roku gubernator Michelle Bowman, innowacja musi iść w parze z bezpieczeństwem. Blockchain nie jest jeszcze gotowy do całkowitej przebudowy rynku obligacji, ale ostrożne podejście, podobne do DBS, daje nadzieję. **Wyzwania i Wady** Kryptowaluty pozostają niestabilne, podatne na wahania i dalekie od maszyny pieniądza akceptowanej na szeroką skalę; codzienny obrót kryptowalutami (~100 mld dolarów w 2025) jest niewielki w porównaniu do tradycyjnej finansowej aktywności (~7, 5 bln dolarów). Jak stwierdziła w 2021 roku Christine Lagarde z ECB, kryptowaluty są bardziej spektaklem niż systemowym zagrożeniem. Sieci blockchain mają powolne tempo transakcji – Bitcoin obsługuje 7 na sekundę, Ethereum około 30, podczas gdy Visa około 1700. Zużycie energii jest ogromne; wydobycie Bitcoinów pochłania około 150 TWh rocznie, porównywalnie z małym krajem, co skłoniło Elona Muska do wstrzymania płatności Bitcoinami w Tesla w 2021 roku. Przestępcza działalność jest poważnym problemem. W 2023 roku cyberprzestępcy żądali 449, 1 mln dolarów w kryptowalutach za ransomware. Ataki takie jak Mt. Gox (strata 450 mln dolarów w 2014), Poly Network (610 mln dolarów w 2021) czy Wormhole (320 mln dolarów w 2022) ujawniają słabości. Eksperci od bezpieczeństwa przyznają, że rdzeń blockchaina jest bezpieczny, ale aplikacje na nim zbudowane często mają słabe punkty. **Czy Blockchain jest Zawsze Potrzebny?** Często tradycyjne bazy danych – szybsze i tańsze – lepiej spełniają potrzeby śledzenia, na przykład dokumentacji medycznej czy głosowania. Prywatne blockchainy, takie jak w DBS, odrzucają oryginalną ideę braku zaufania, co sprawiło, że Bill Gates w 2018 roku powiedział, iż wiele projektów blockchain to „rozwiązania w poszukiwaniu problemu”. Opłaty transakcyjne na platformach takich jak Ethereum mogą być ogromne. Naciski regulacyjne rosną: Chiny całkowicie zakazują kryptowalut, a USA zwiększają restrykcje. Były szef Goldman Sachs, Gary Cohn, podkreślił w 2022 roku poważne ryzyko prawne, choć niektóre nisze – jak podejście DBS i części DeFi – pokazują realne zastosowania. **Podsumowanie** Do maja 2025 roku sytuacja blockchain się różnicuje. Szybki wzrost rynku – z 12, 4 mld dolarów w 2023 do potencjalnych 248, 9 mld dolarów w 2029 – zależy od pokonania problemów technicznych, bezpieczeństwa i regulacyjnych. Zbrodnie, niepewność prawna oraz nowe zagrożenia, takie jak komputery kwantowe, jak ostrzega Michio Kaku, wiszą na włosku. Chociaż udział kryptowalut jest jeszcze niewielki w porównaniu z tradycyjnymi finansami, instytucjonalne zastosowania – jak prywatny blockchain DBS czy potencjalne wdrożenia Fed – dają ostrożną optymistyczną nadzieję. Wizja Satoshiego – stworzenia systemu pieniężnego bez pośredników, by wspierać osoby nieposiadające kont bankowych – nadal inspiruje, podobnie jak smart kontrakty Vitalika Buterina i eksperymenty instytucjonalne. Jednak entuzjazm powinien być umiarem. Kryptowaluty nie są jeszcze prawdziwym pieniądzem; spekulacje i przestępczość podważają to obietnicę. Hakerstwa ujawniają poważne luki. Eksperci, tacy jak Ray Dalio i Joseph Stiglitz, ostrzegają przed nadmuchiwaniem balonów i przesadą. Technologia blockchain ma duży potencjał do modernizacji finansów i łańcuchów dostaw, ale musi pokonać poważne problemy z szybkością, zużyciem energii i bezpieczeństwem. Liderzy jak Janet Yellen, Bill Gates czy Christine Lagarde wzywają do ostrożności. Ostatecznie blockchain to potężne, ale niedoskonałe narzędzie – warte testów, lecz nie ślepego zaufania.