Son zamanlarda Naya Daur TV’de Raza Rumi ile Pakistan'ın kripto alanındaki yükselen rolünü tartıştık. Temel olarak blockchain, devrim niteliğinde bir dijital defter sistemidir—güvenli, merkeziyetsiz ve çok sayıda bilgisayarda dağıtılmıştır, herhangi bir merkezi otoriteye bağlı değildir. Bunu, her işlemi veya sözleşmeyi kalıcı şekilde kaydeden, yetkili tarafların görebildiği ve değiştirilemez bir ortak defter olarak düşünebilirsiniz. Bitcoin gibi kriptoParalar, blockchain teknolojisinin sadece bir yönüdür; uygulamaları çok daha geniştir, tedarik zinciri takibi, kredi yönetimi ve gayrimenkul kayıtları gibi alanları kapsar. Kripto paralar, manşetleri domine ederken, daha geniş blockchain potansiyelini ayırt etmek önemlidir; bu hem fırsatlar hem de zorluklar sunar. Blockchain 2008 yılında, gizemli Satoshi Nakamoto tarafından, bankaları ve aracılıkleri devirmeyi amaçlayan güvenilir sistemler oluşturarak finans sektörünü dönüştürmek vizyonuyla ortaya çıktı. Ancak, 2025 ortalarına gelindiğinde, bu vizyon henüz mükemmel değildir: teoride umut varken, yavaş işlem hızları, güvenlik riskleri ve belirsiz pratik faydalar nedeniyle engellenmektedir. Teknoloji hâlâ gelişmekte ve şüpheyle incelenmelidir. **Genesis ve Yüksek Hype** 2008 finans krizinin tohumu atıldığında, Satoshi Bitcoin’i önerdi; ilk blockchain destekli kripto para, aracıya güven olmadan elektronik işlemler yapmayı amaçlıyordu. Nakamoto, Ocak 2009’da Bitcoin’in ilk bloğunu yayınladıktan sonra anonimliğini korudu ve hükümet kurtarma paketlerine saldıran manşetler içeren bir mesaj yerleştirdi—merkezi finansal kontrole karşı sembolik bir adım. Satoshi, 2010 yılında kayboldu ve yaklaşık bir milyon Bitcoin bıraktı; bu, bankasızlara finansal erişim sağlamayı amaçlayan bir girişimdi. 2015’te Vitalik Buterin Ethereum’u tanıttı ve “akıllı sözleşmeler” aracılığıyla blockchain kullanımını genişletti; bu sözleşmeler, otomatik vending makinesi gibi, krediler veya tapu işlemleri gibi kendi kendini yürüten anlaşmalardı. 2017 kripto çılgınlığı, büyük yatırımlar ve spekülatif heyecanı tetikledi. Kripto dışında, Walmart gibi büyük şirketler gıda güvenliği takibi için blockchain’i benimserken, IBM’in Food Trust girişimi de tedarik zinciri şeffaflığını artırmasıyla övgü topladı. Geleneksel bankalar çekingen davranarak, JPMorgan’ın Jamie Dimon başlangıçta kriptoyu eleştirdi, daha sonra 2020’de blockchain’den yararlanmak için Onyx’i başlattı. **Piyasa ve Anlam** Dünya genelinde blockchain pazarı—yazılım, ağlar ve hizmetler dahil—2023’te 12. 4 milyar dolar iken, 2024’de 20. 1 milyar dolar, 2029’da ise 248. 9 milyar doların üzerine çıkması bekleniyor. Hızlı büyümeye rağmen, bu rakamlar günlük yaklaşık 7. 5 trilyon dolarlık geleneksel finans seviyesinin oldukça altında. Bankasız kredilendirme ve ticareti mümkün kılan merkeziyetsiz finans (DeFi) platformlarının 2025’e kadar 100 milyar dolar sınırını aşması öngörülüyor. Ancak, tüm girişimler başarıyla sonuçlanmıyor; bazı projeler etkisiz kalıyor veya ortadan kayboluyor. 100’den fazla ülke, Çin ve Avrupa ülkeleri de dahil, blockchain tabanlı merkez bankası dijital para birimleri (CBDC’ler) üzerinde çalışıyor; bunlar güvenli ve verimli ödemeler sağlamak amacıyla geliştiriliyor. **Kurumsal Kabul** Büyük bankalar ve hükümetler, kriptonun aşırı dalgalanmasını önlemek yerine, blockchain’i geleneksel sistemleri modernize etmek için kullanıyor. JPMorgan, başlangıçta kuşkuyla yaklaştıktan sonra, Onyx ile blockchain kullanımını benimseyerek JPM Coin ile hızlı ödemeleri mümkün kıldı ve 400’den fazla bankayı birbirine bağlayan bir ağ kurdu. Goldman Sachs, kurumsal müşterilere kripto ticareti sunuyor ve blokzinciri ile tahvil işlemlerini hızlandırmayı deneyimliyor; bu da maliyet ve zaman tasarrufu vadediyor. BNY Mellon ve HSBC, dijital varlık saklamaya ve blockchain destekli altın ticaretine girişti. Citibank ise, menkul kıymet işlemlerinde teknolojiyi kullanıyor. Hükümetler de blockchain tabanlı CBDC’leri test ediyor; ABD Federal Reserve’in 2023’te başlattığı FedNow, blockchain’den ilham alan aktarım hızlarını artırmayı amaçlıyor. Bu kurumlar, Satoshi’nin hayal ettiği anarşik ruh yerine, sıkı düzenleyici çerçeveler içinde blockchain’i uyarlıyor. **Vaka Çalışması: DBS Bank’ın Pratik Blockchain Uygulaması** Singapur'un DBS Bankası, kontrollü blockchain uygulamasını en iyi örneklerdir. Bitcoin’in halka açık defteri yerine, DBS yalnızca güvenilir katılımcıların erişebildiği özel blockchain kullanıyor. Ekim 2024’te “DBS Token Services”i başlattı; bu, ödeme platformuyla entegre edilerek anında ve 7/24 uzaktan hesap kapatma ve ödeme sağlar hale geldi. Ant International ile yapılan pilot projede, “Hazine Tokenleri” kullanılarak para birimleri arasında hızla ve kesintisiz aktarım yapıldı; bu sayede bankanın mesai saatlerine bağlı kalmadan işlemler gerçekleşti. Ayrıca, şeffaf ve otomatik fonlamayı sağlayan akıllı sözleşmelerle, teknoloji şirketlerine hibe dağıtımında ortaklıklar kuruldu. 2020’den beri DBS Digital Exchange, dijital tahviller, hisseler ve kripto saklama işlemlerini güvenli ve uyumlu şekilde yürütüyor; bu, maliyetleri azaltmak ve gecikmeleri minimize etmek amacıyla yapılıyor. Lim Soon Chong’a göre, bu yaklaşım, müşterilere etkin hizmet sunarken, maliyetleri ve zaman kaybını da azaltıyor. **Hazine Tahvillerinde Federal Rezerv Potansiyeli** ABD Federal Rezervi, 27 trilyon dolarlık Hazine tahvilleri piyasası için blockchain’i kullanabilir mi?Şu anda, alım satım ve kayıtlar yavaş ve aracılıdır.

Blockchain, kimliği belirsiz, değiştirilemez ve anlık bir defter sunabilir; bu, tüm paydaşların görebileceği, şeffaf ve etkin bir sistem anlamına gelir. Fed, muhtemelen, kripto gibi açık değil, gizli ve kontrol edilebilir bir blockchain’i tercih edebilir. Fed’in ve DBS gibi bankaların katılımıyla yürütülen Project Guardian, bu potansiyeli araştırıyor; süreci hızlandırmak ve maliyetleri azaltmak amaçlanıyor. Ancak, bu çözümler karşı karşıya kalınan zorluklara—güvenlik, ölçeklenebilirlik ve düzenleyici netlik—sahip olmalıdır. Michelle Bowman’ın 2024’te belirttiği gibi, inovasyon güvenlikten ödün vermeden yürütülmeli. Hazine tahvili piyasalarını köklü biçimde değiştirmeye henüz hazır olmayan blockchain, DBS örneği gibi ölçülü yaklaşımlarla umut vadediyor. **Sorunlar ve Kusurlar** Kripto paralar hâlâ dalgalı, istikrarsız ve ana akım para olmaya uzak; 2025’te günlük işlem hacmi yaklaşık 100 milyar dolar iken, geleneksel finans sonraki dönemlerde 7. 5 trilyon dolara ulaşmış durumda. ECB Başkanı Christine Lagarde, 2021’de kriptoyu daha çok göz alıcı bir olay olarak tanımladı ve sisteme tehdit olarak görmedi. Ancak, blockchain ağlarındaki işlem hızları yavaş; Bitcoin saniyede yaklaşık 7 işlem yaparken, Ethereum yaklaşık 30 ve Visa yaklaşık 1700 işlem yapabiliyor. Enerji kullanımı da yüksek; Bitcoin madenciliği yılda yaklaşık 150 terawatt saat enerji tüketiyor, bu da küçük bir ülkeyle eşdeğer; Elon Musk, 2021’de Tesla’nın Bitcoin ödemelerini durdurdu. Suça açık olma sorunu önemli bir endişe kaynağıdır. 2023’te fidye yazılım faaliyetleri, 449, 1 milyon dolar değerinde kripto ödeme aldı; blockchain’in takma isim kullanma özelliği, suçluların izini sürmeyi zorlaştırıyor. Mt. Gox’un 2014’te 450 milyon dolar, Poly Network’ün 2021’de 610 milyon dolar ve Wormhole’un 2022’de 320 milyon dolar çalınması gibi yüksek profilli hack’ler, güvenlik açıklarını gösteriyor. Uzmanlar, blockchain’in temel güvenli olduğunu kabul ederken, üstüne inşa edilen uygulamaların zayıf noktalar barındırdığını söylüyor. **Blockchain Herzaman Gerekli Mi?** Çoğu zaman, sağlık kayıtları veya oy verme gibi takip ihtiyaçlarında, geleneksel veritabanları daha hızlı ve daha ucuz çözümler sunar. DBS gibi özel blockchain’ler, orijinal güvenilmezlik ilkesi yerine, daha çok “problem arayan çözümler” şekline evrildi. Ethereum gibi platformlarda işlem ücretleri yüksek olabilir. Düzenleyici baskılar artıyor: Çin kriptoyu tümden yasakladı, ABD ise sıkı denetimler getiriyor. Goldman Sachs eski yöneticisi Gary Cohn, 2022’de önemli yasal risklere dikkat çekti, ancak DBS’nin yaklaşımı ve bazı DeFi bölümleri, kullanılabilir örnekler gösteriyor. **Sonuç** Mayıs 2025’e gelindiğinde, blockchain’in yönelimi farklılaşabilir. 2023’te 12. 4 milyar dolardan, 2029’a kadar 248. 9 milyar dolara ulaşması muhtemel bu pazarın yolu, teknolojik, güvenlik ve düzenleyici engelleri aşmaktan geçiyor. Suç, hukuki belirsizlik ve kuantum bilgisayarlar gibi tehditler söz konusu. Kripto, geleneksel finansla kıyaslandığında hâlâ küçük bir paya sahip olsa da, DBS’nin özel blockchain’i ve Federal Rezerv’in olası uygulamaları gibi kurumsal kullanım alanları temkinli bir iyimserlik sağlıyor. Satoshi’nin, aracısız bir nakit sistemi kurarak bankasızları güçlendirme hayali—Vitalik Buterin’in akıllı sözleşmeleri ve kurumsal deneyimler de bu vizyonu destekliyor—ilham verici olmaya devam ediyor. Ancak, aşırı coşku ve suç nedeniyle bu umutlar gölgeleniyor. Yüksek profilli hack’ler, kritik güvenlik açıklarını gösteriyor. Ray Dalio ve Joseph Stiglitz gibi uzmanlar, büyük balonlar ve abartılardan uyarıyor. Blockchain teknolojisi, finans ve tedarik zincirlerini modernize etmede büyük potansiyele sahip olsa da, hız, enerji tüketimi ve güvenlik gibi ciddi sorunların aşılması şart. Janet Yellen, Bill Gates ve Christine Lagarde gibi liderler, dikkatli olunmasını istiyor. Sonuç olarak, blockchain güçlü ama kusurlu bir araçtır—önce dikkatle test edilmeli, körü körüne inanıştan kaçınılmalıdır.