Oszukiwanie w branży spożywczej pochłania nawet do 50 miliardów dolarów rocznie na świecie i zagraża zdrowiu publicznemu. Blockchain, przy rygorystycznym i realistycznym zastosowaniu, oferuje realne rozwiązanie tego ukrytego przestępstwa. Jednak wyzwania takie jak wysokie koszty, skalowalność, interoperacyjność, problemy z integracją, kwestie prywatności, niepewność regulacyjna oraz powolne przyjęcie przez interesariuszy utrudniają szerokie wdrożenie. David Carvalho, CEO Naoris Protocol, podkreśla, że oszustwa w branży spożywczej, choć stanowią niewielką część globalnego sektora o wartości 12 bilionów dolarów, są dużym problemem porównywalnym do PKB małego kraju, jak Malta. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) definiuje oszustwa żywnościowe jako celowe wprowadzanie w błąd co do jakości lub składu żywności, obejmując praktyki takie jak mylenie etykiet, kradzieże, podrabianie czy rozcieńczanie. Do głośnych incydentów należą zafałszowanie mleka melaminą w Chinach, sprzedaż koniny jako wołowiny w Europie oraz rozcieńczanie oliwy z oliwek tańszymi olejami. Na skalę finansową skutki są ogromne, lecz szkody reputacyjne, koszty regulacyjne, spory prawne i utrata zaufania konsumentów potęgują konsekwencje. Skandal z melaminą w Chinach w 2008 roku, który zranił ponad 300 000 niemowląt, wyraźnie uwydatnia dramatyczny wymiar ludzkiej tragedii. Temujin Louie, CEO Wanchain, zauważa, że oszustwa żywnościowe tworzą błędne koło: zagrożenia zdrowotne podważają zaufanie konsumentów, co obniża sprzedaż i szkodzi legalnym przedsiębiorstwom, prowadząc do osłabienia całej branży. Złożoność i opacity globalnych łańcuchów dostaw, szczególnie wrażliwych na warunki chłodnicze, sprzyja oszustwom, umożliwiając fałszywą prezentację produktów jako świeżych. Oszustwa dotyczą nie tylko luksusowych towarów, ale także podstawowych produktów, takich jak mleko, przyprawy, owoce morza, produkty ekologiczne, miód czy soki. Fragmentacja systemów danych, opisywana przez Carvalho jako „wyspy informacji”, zakłóca pełną widoczność od początku do końca, umożliwiając krążenie fałszywych produktów bez wykrycia. Blockchain stanowi obiecowe rozwiązanie poprzez zapewnienie decentralizacji — brak jednego kontrolującego podmiotu — oraz niezmienności — uniemożliwienie zmiany danych po ich zapisaniu. Selektywna transparentność pozwala na udostępnianie wrażliwych informacji wybranym interesariuszom, natomiast smart contracts automatyzują procesy i egzekwują umowy. Kryptografia zabezpiecza rejestr, a integracja czujników Internetu Rzeczy (IoT) tworzy niepodważalne ścieżki audytu, kluczowe dla integralności łańcucha chłodniczego. Praktyczne przykłady potwierdzają potencjał blockchaina.

Walmart, we współpracy z IBM, wykorzystuje platformę Hyperledger Fabric do śledzenia wieprzowiny w Chinach oraz mango w USA, skracając czas identyfikacji od kilku dni do kilku sekund. Firmy takie jak TE-Food, Provenance, Nestlé, Carrefour i Seafood Souq badają wykorzystanie blockchaina, aby zwiększyć przejrzystość i bezpieczeństwo żywności. Louie podkreśla zmianę paradygmatu – od polegania na pośrednikach i papierowej dokumentacji do systemów weryfikowalnych danych, podczas gdy Carvalho zwraca uwagę, że większa widoczność i możliwość audytu działają jako skuteczne środki odstraszające przed oszustwami. Mimo obiecujących perspektyw, blockchain stoi przed poważnymi wyzwaniami: skalowalnością, kosztami, integracją z dziedzictwem systemowym oraz problemami z jakością danych „śmieci w, śmieci out”. Blockchain zapewnia integralność danych tylko wtedy, gdy są one na łańcuchu; zewnętrzne źródła danych — takie jak oracles czy urządzenia IoT — są podatne na manipulacje i awarie. Ręczne wprowadzanie danych wiąże się z ryzykiem błędów lub manipulacji, co oznacza, że zapewnienie dokładności danych pozostaje wyzwaniem. Kwestie prywatności i regulacji wciąż stanowią wyzwanie, ponieważ łańcuchy dostaw żywności zarządzają wrażliwymi danymi, których firmy nie chcą ujawniać. Prywatne blockchainy i selektywna transparentność mogą rozwiązać problem prywatności, ale wymaga to jasno określonego zarządzania i protokołów dostępu do danych. Przepisy regulacyjne ewoluują, a kluczowa jest szeroka współpraca interesariuszy. Louie zaleca pragmatyczne podejście skoncentrowane na jasno określonych przypadkach użycia, które pokażą wartość blockchaina, wspierane przez solidne modele zarządzania, szczególnie w blockchainach konsorcjalnych. Carvalho podkreśla, że sama technologia nie wystarczy — konieczne jest przemyślenie procesów biznesowych, inwestycje w szkolenia i zarządzanie zmianą oraz rozwijanie kultury współpracy i dzielenia się danymi. W przyszłości integracja blockchaina z IoT, sztuczną inteligencją (AI), inteligentnym pakowaniem, robotyką, szybkimi testami i cyfrowymi certyfikatami wyznacza obiecującą ścieżkę zapewnienia integralności żywności. Czujniki IoT dostarczają dane w czasie rzeczywistym, niepodważalne; AI analizuje dane pod kątem anomalii i optymalizacji logistyki; a te technologie razem zwiększają bezpieczeństwo i zrównoważony rozwój sektora spożywczego. Infrastruktura zwalczająca oszustwa żywnościowe przynosi także szersze korzyści, takie jak poprawa efektywności operacyjnej, zmniejszenie marnotrawstwa żywności oraz potwierdzanie zrównoważonych praktyk. Rozwiązania oparte na blockchainie zyskują coraz większą popularność nie tylko w sektorach o wysokim ryzyku oszustw, ale także w innych dziedzinach, dzięki projektom pilotażowym, które dostarczają cennych wniosków, tworzeniu konsorcjów branżowych oraz wypracowywaniu standardów. Potencjalne zyski obejmują poprawę bezpieczeństwa żywności, mniejsze marnotrawstwo, wzrost zaufania konsumentów oraz bardziej zrównoważony, sprawiedliwy i odporny globalny system żywnościowy. Chociaż oszustwa żywnościowe są powszechne, nie są nie do pokonania. Przemyślane wdrożenie i integracja technologii blockchain mogą stworzyć warstwę zaufania niezbędną do skutecznego zwalczania tego problemu, którego wartość szacuje się na 50 miliardów dolarów rocznie.