Gıda sahtekarlığı, küresel gıda endüstrisinden yılda yaklaşık 50 milyar doların üzerinde para sızdırmakta ve kamu sağlığını tehdit etmektedir. Sert ve gerçekçi şekilde uygulandığında blokzincir teknolojisi, bu gizli suçlara karşı uygulanabilir bir çözüm sunar. Ancak maliyetlerin yüksekliği, ölçeklenebilirlik, birlikte çalışabilirlik, entegrasyon sorunları, gizlilik endişeleri, düzenleyici belirsizlik ve paydaşların yavaş benimsemesi gibi zorluklar, yaygın uygulamayı engellemektedir. Naoris Protocol CEO’su David Carvalho, gıda sahtekarlığının, 12 trilyon dolarlık küresel gıda sektörünün küçük bir bölümünü oluşturmasına rağmen, Malta gibi küçük bir ülkenin GSYİH’sı kadar büyük bir sorun olduğunu vurgulamaktadır. Gıda ve Tarım Örgütü, gıda sahtekarlığını, gıda kalitesi veya içeriğiyle ilgili kasıtlı aldatmacalar olarak tanımlar ve buna etiketsiz ürünler, hırsızlık, sahtecilik ve sulandırma gibi uygulamalar dahildir. Öne çıkan olaylar arasında Çin’de süt üzerindeki melamin katiliği, Avrupa’da dana yerine satılan at eti ve daha ucuz yağlarla sulandırılmış zeytinyağları bulunmaktadır. Finansal etkisi büyük olsa da, itibar kaybı, düzenleyici maliyetler, hukuki anlaşmazlıklar ve tüketici güveninin kaybı sonuçları daha da ağırlaştırır. Çin’de 2008’de yaşanan melamin skandalı, 300. 000’den fazla bebeğin zarar görmesine neden olarak, yıkıcı insani sonuçların altını çizer. Wanchain CEO’su Temujin Louie, gıda sahtekarlığının yarattığı kısır döngüyü şöyle anlatıyor: sağlık korkuları, tüketici güvenini sarsar, satışları azaltır ve meşru işletmelere zarar verir, bu da gıda sektörünün sistemik olarak zayıflamasına yol açar. Küresel tedarik zincirlerinin, özellikle hassas ve soğuk zincirlerin karmaşıklığı ve şeffaflığındaki eksiklikler, ürünlerin bozuk olduğu halde taze olarak gösterilmesine imkan tanıyarak sahtekarlığı kolaylaştırır. Sahtekarlık, sadece lüks ürünleri değil, süt, baharat, deniz ürünleri, organik ürünler, bal ve meyve suyu gibi temel gıda maddelerini de etkiler. Carvalho’nun “bilgi adaları” olarak tanımladığı parçalanmış veri sistemleri, baştan sona görünürlüğü engeller ve sahte ürünlerin fark edilmeden dolaşımına imkan verir. Blokzincir, bu alanda umut vaat eden bir çözüm sunar: merkeziyetsizlik – yani verileri tek bir tarafın kontrol etmemesi – ve değiştirilemezlik – yani kayıtlardan sonra verilerin değiştirilememesi. Seçici şeffaflık sayesinde, hassas bilgiler sadece yetkili paydaşlar arasında paylaşılır; akıllı sözleşmeler, süreçleri otomatikleştirir ve anlaşmaları uygular. Kriptografi, defteri güvence altına alır, IoT sensörlerinin entegrasyonu ise, soğuk zincirin bütünlüğü için önemli olan değiştirilmez denetim izleri sağlar. Pratik uygulamalar, blokzincirin potansiyelini doğrulamaktadır.

Walmart, IBM ile işbirliği yaparak Hyperledger Fabric kullanarak Çin’de domuz eti ve ABD’de mango ürünlerini izliyor ve tespit süreçlerini günler yerine saniyelere indiriyor. TE-Food, Provenance, Nestlé, Carrefour ve Seafood Souq gibi şirketler, şeffaflık ve gıda güvenliğini artırmak amacıyla blokzincir teknolojisini keşfetmekte. Louie, aracılara ve kâğıt belgelerine olan bağımlılıktan uzak, doğrulanabilir veri sistemlerine geçişte paradigm değişikliğine vurgu yaparken, Carvalho da artan görünürlük ve denetlenebilirliğin, sahtekarlığa karşı caydırıcı rol oynadığını belirtiyor. Ancak, blokzincir teknolojisinin vaatleri karşısında bazı önemli engeller de bulunuyor: ölçeklenebilirlik, maliyetler, eski sistemlerle entegrasyon ve “çöp girdikçe, çöp çıkacaktır” ilkesiyle ilgili veri bütünlüğü endişeleri. Blokzincir, yalnızca zincire eklenmiş verilere güven sağlar; dış veri kaynakları – oracle’lar ve IoT cihazları gibi – ise manipülasyona açık ve arızalanabilir. Manuel veri girişleri de hata veya manipülasyona açıktır, bu da doğru veri girişini güçleştirir. Gizlilik ve düzenleyici zorluklar devam etmektedir çünkü gıda tedarik zincirleri, şirketlerin gizli tutmak istedikleri hassas verileri yönetir. Yetkilendirilmiş zincirler ve seçici şeffaflık bu sorunları çözebilir, fakat net yönetişim ve veri erişim protokolleri gereklidir. Düzenleyici kurallar gelişmekte olup, paydaşların kapsamlı katılımı kritik önemdedir. Louie, blokzincirin değerini göstermek için açıkça tanımlanmış kullanım alanlarına odaklanan, gerçekçi bir yaklaşımı önerir ve özellikle konsorsiyum zincirlerde güçlü yönetişim modellerinin önemini vurgular. Carvalho ise, teknolojinin tek başına yeterli olmadığını, iş süreçlerinin yeniden tasarlanması, eğitim ve değişim yönetimine yatırım yapılması ve işbirliği ve veri paylaşımı kültürünün geliştirilmesi gerektiğini dile getirir. Gelecekte, blokzincir ile IoT, yapay zeka (AI), akıllı ambalaj, robotik, hızlı test ve dijital sertifikaların entegrasyonu, gıda bütünlüğünü sağlamada umut vaat eden bir yol çizer. IoT sensörleri, gerçek zamanlı ve değiştirilmesi imkânsız veriler sağlar; AI, verileri anomali tespiti ve lojistik optimizasyonu için analiz eder; bu teknolojiler birlikte, gıda güvenliği ve sürdürülebilirliği artırır. Gıda sahtekarlığını engelleyen altyapı, aynı zamanda operasyonel verimlilik, gıda israfını azaltma ve sürdürülebilirlik iddialarının doğrulanması gibi daha geniş faydalar da sunar. Blokzincir tabanlı çözümler, sahtekarlık riskine eğilimli sektörlerin ötesinde de ilgi görmeye başlamış, pilot projeler içgörüler kazandırmakta, sektör konsorsiyumları kurulmakta ve standartlar ortaya çıkmaktadır. Bu potansiyel kazançlar, daha güçlü gıda güvenliği, düşük israf, artan tüketici güveni ve daha sürdürülebilir, adil ve dirençli küresel bir gıda sistemi oluşturma imkânını taşımaktadır. Gıda sahtekarlığı yaygın olsa da, yenilmez değildir. Düşünceli bir şekilde uygulanan ve entegre edilen blokzincir teknolojisi, yılda yaklaşık 50 milyar dolar tutan bu sorunu etkin biçimde çözmeye yönelik güven katmanı oluşturabilir.