ABD-Çin Stratejik Bölünmesi ve Blockchain Amerika Birleşik Devletleri’nde blockchain ağırlıklı olarak kripto para birimleriyle ilişkilendirilirken, politika tartışmaları yatırımcı koruması, düzenleyici çatışmalar ve meme coinler ile piyasa çöküşleri gibi sansasyonel hikayelere odaklanmakta; bu da daha geniş teknolojik vaatlerin gölgede kalmasına neden olmaktadır. Buna karşın, Çin 2021 yılında kripto para birimlerini tamamen yasaklamış olsa da, blockchain’e büyük devlet destekli yatırımlar yapmaya devam etmiş ve bunu ulusal dijital ve jeopolitik stratejisinin temel bir bileşeni haline getirmiştir. Bu karşıt yaklaşım Washington’da endişelere yol açmıştır; Temsilci Raja Krishnamoorthi, Çin’in blockchain altyapısını kontrol altına alma sistematik çabasının, Çin Komünist Partisi’ne (ÇKP) eşi görülmemiş küresel etki sağlayabileceği uyarısında bulunmuştur. ABD ve Çin ise yapay zeka ve yarıiletkenlerde şiddetli rekabet ederken, Çin temel blockchain altyapısında erken ve stratejik bir şekilde ilerlemektedir; ABD’nin bu alandaki katılımı görece sınırlı kalmaktadır. Bu artan uçurum, Çin standartları, yönetişim modelleri ve stratejik çıkarlarla şekillenen küresel dijital mimarinin oluşma riskini artırmaktadır. Blockchain teknolojisi esasen dağıtılmış bir defterdir: Merkezi otorite olmadan katılımcılar arasında paylaşılan, güvenli ve zaman damgalı dijital kayıttır. En çok Bitcoin gibi merkeziyetsiz kripto Paraları mümkün kılmasıyla bilinse de, blockchain’in kullanılabilirliği çok daha geniş alanlara yayılmaktadır. Örneğin, Tayvan’da üretilen akıllı telefon bileşenlerinin Vietnam’da monte edilip ABD’ye sevk edildiği küresel tedarik zincirlerinde, blockchain tedarikçiler, fabrikalar, nakliyeciler, gümrük ve perakendeciler tarafından kullanılan parçalı, uyumsuz sistemleri birleştirebilir. Bu ortak defter, işlemlerin neredeyse anında doğrulanmasını sağlar; işlem süreçlerini haftalardan saatlere düşürerek, operasyon maliyetlerini %80’e varan oranlarda azaltabilir. Lojistiğin ötesinde, blockchain çeşitli alanlarda güvenilir paylaşılan altyapı vaad etmektedir. Müşterilere olandan değiştirilemez ürün menşei bilgisi sunabilir, kaynak ve güvenlik iddialarını doğrulayabilir; kamu faydaları ve afet yardımlarının doğrudan, hesap verebilir şekilde dağıtımını sağlamak suretiyle sahteciliği en aza indirebilir; ve bireylerin dijital kimliklerini ve verilerini sahiplenip kontrol etmesine imkan tanıyabilir, böylece büyük teknoloji platformlarından bağımsız hareket edebilirler. PwC’ye göre, blockchain’in ekonomik etkisinin, 2021’deki 66 milyar dolardan 2030’a kadar 1, 76 trilyon dolara çıkması beklenmektedir. Çin’in Ulusal Blockchain Stratejisi ve Seferberliği Blockchain, çevrimiçi operasyonları, merkezi aracı olmadan güven, değer değişimi ve koordinasyon sağlamasıyla yeniden tanımlamaktadır. Batı’da devam eden düzenleme tartışmalarına karşın, Çin stratejik uygulamaları benimsemektedir. 2019’da Ulusal Lider Xi Jinping, blockchain’de “fırsatları yakalamayı” vurgulayarak, bunun “bir sonraki teknolojik yenilik ve endüstri dönüşümüne” hayati önemde olduğunu belirtmiş ve Çin’in küresel “kural koyucu” olma hedefini işaret etmiştir. Bu yaklaşım, blockchain’i Çin’in küresel teknolojiyi yönlendirme çabasındaki temel cephelerden biri haline getirmektedir. Çin liderliği hızla blockchain’i 13. ve 14. Beş Yıllık Planlar’a entegre etmiş, bunu ulusal altyapı önceliği olarak yükseltmiştir. Ocak 2024’te, Çin toplamda 54, 5 milyar dolar tutarında blockchain yol haritasını açıkladı. Bu plan, finansman, hedefler ve kurumların rolü gibi temel unsurları içermektedir. Bilim ve Teknoloji Bakanlığı gibi merkezi kurumlar sanayi stratejisini yönlendirmekte, Çin Mobil, Çin UnionPay ve Devlet Ağları gibi devlet şirketleri blockchain’i ana operasyonlarına entegre etmektedir. Alibaba, Tencent ve Huawei gibi önde gelen teknoloji şirketleri de hükümet ve ticari kullanım amaçlarıyla uyumlu blockchain platformları geliştirmektedir. Bu kapsamlı yaklaşım, yetenek gelişimine de odaklanmaktadır: Büyük üniversiteler blockchain’e özel programlar sunmakta; Pekin’in Ulusal Blockchain Teknolojisi Yenilik Merkezi ise 500. 000’den fazla profesyoneli eğitmeyi hedeflemektedir. Şehir bazında girişimler de mevcuttur; örneğin, Shenzhen’de blockchain mesleki sertifikasyonları, ikamet avantajlarıyla (hukou) ilişkilendirilmiş olup, benimsemeyi teşvik etmektedir. Çin’in blockchain atağı sistematiktir, deneme değil. Yapay zeka ve 5G alanında ilerlemeleri, Batı’nın ihracat kontrolleri ve yasaklarıyla karşılaşırken, blockchain altyapı gelişimleri daha az dirençle karşılaşmıştır. Bu da Çin’e, küresel standartları belirlemede, uluslararası katılım öncesinde yarışma fırsatı sunmaktadır. 2023’te, Çinli şirketler küresel blockchain patentlerinin %90’ından fazlasını başvurmuştur, bu da hakimiyetini göstermektedir. Çin’in Blockchain Hizmet Ağı (BSN) Çin’in blockchain hedeflerinin merkezinde, 2020’de başlatılan devlet destekli Blockchain Tabanlı Hizmet Ağı (BSN) bulunmaktadır. BSN, dünya genelinde blockchain uygulamalarını yaygınlaştırmak için standartlaştırılmış, düşük maliyetli bir platform sunmakta ve bunu “dijital Kuşak ve Yol” olarak görebiliriz. Red Date Technology liderliğinde, Devlet Bilgi Merkezi, Çin Mobil ve Çin UnionPay gibi devlet kurumlarından desteklenen bu ağ, büyük ölçüde genişlemiştir: Çin genelinde 120’den fazla şehir düğümü çalışmakta; uluslararası alanda ise BSN Spartan versiyonu Orta Doğu, Afrika ve Güneydoğu Asya’ya yayılmaktadır. 2025 başlarında, dünya genelinde 20’den fazla ülkede BSN düğümleri kurulmuş ve akıllı şehirler, ticaret ekosistemleri ve dijital kimlik altyapılarını desteklemektedir. BSN’nin önemi sadece ölçek ve hızda değil, aynı zamanda iddiadadır. Red Date CEO’su He Yifan, blockchain’in onlarca yıl içinde tüm bilgi sistemlerinin omurgası olmasını öngörmektedir.

BSN’nin Genel Sekreteri Tan Min ise, “Çin’in internete erişim hakkını kontrol ettiği bir internet altyapısı” kurmayı hedeflemektedir. BSN, Batı’daki merkeziyetsizlik ve anonimlik değerlerinden sapmanın göstergesidir. Yetki verilmiş bir sistemdir; doğrulayıcılar bilinen kişiler olup, devletle uyumlu yönetişim kuralları uygulanmaktadır. Katı kontroller, gerçek kimlik zorunluluğu, devlet içerik ve güvenlik standartlarına uyum ve işlemleri geri alma veya durdurma teknik yetkilerini içerir. Bu özellikler, Western değerleri olan değiştirilemezlik ve sansür dirençli olma ilkeleriyle çelişir; Çin, blockchain’in sunduğu avantajları kullanırken, merkezi kontrolü de gözetmektedir. BSN’nin Yayılımının Stratejik Sonuçları Çin’in küresel düzeyde BSN’yi genişletmesi, Çin’in teknik standartlarına, yönetişim ilkelerine ve stratejik çıkarlarına uygun bir blockchain ekosistemi oluşturma altyapısını temellendirmektedir. Birçok ülke izole projeler yürütürken, Çin entegre geliştirme araçları ve önceden belirlenmiş kurallarla kapsamlı bir altyapı paketi sunmaktadır. Bu, yalnızca teknolojiyi ihraç etmek değil; Çin normlarını ve uzun vadeli bağımlılıkları diğer ülkelerin dijital altyapılarına yerleştirmek anlamına gelir; Huawei’nin küresel 5G rolüne benzer bir durumdur. İlk olarak, BSN veri erişimi ve operasyonel içgörü sağlar. Dış ülkelerdeki düğümler yerel operatörler tarafından çalıştırılırken, Red Date gibi şirketler Çin’in siber güvenlik ve Ulusal İstihbarat Yasaları kapsamında hareket ederek, Beijing’e ulusal güvenlik gerekçesiyle veri paylaşımını talep edebilir. Bu da, BSN platformlarında veri sızdırma endişelerini doğurmaktadır. İkinci olarak, BSN Çin’in Dijital İpek Yolu girişimini desteklemektedir; Pekin ile küresel ortaklar arasındaki bağlantıyı güçlendirir. Birkaç ulusal altyapı kaynağına bağımlılık, bağımlılık risklerini artırır. Örneğin, Tanzanya’nın ulusal genişbant ağı, yalnızca Huawei ekipmanlarıyla uyumlu olacak şekilde Çinli bir firma tarafından tasarlanmıştır; bu da gelecekteki seçenekleri kısıtlar. Bu “tedarikçi kilitlenmesi” ve teknolojik egemenliğin zayıflaması, BSN’nin küresel dijital altyapı haline gelmesiyle bağlanıldığında, ülkeler için hayati güvenlik açıkları yaratabilir. Üçüncü olarak, BSN Çin’in dijital yönetişim modellerinin ihracını kolaylaştırmaktadır; bu modeller arasında sansür ve gözetim de bulunmaktadır. Çin, Belt and Road ülkeleri arasında bu yetenekleri aktif şekilde tanıtmakta ve yetkililere eğitimler düzenlemektedir; örneğin, Morokko, Mısır ve Libya’dan yetkililere. Bu eğitimler, Çin’e özgü sert devlet denetimi ve etik kurallardan önce, bu ülkelerdeki baskıcı siber güvenlik yasalarının benimsenmesine zemin hazırlamaktadır. Çin ayrıca, küresel blockchain standartlarında nüfuzunu artırmayı hedeflemektedir. Tencent’in öncülüğündeki bir blockchain önerisi, Birleşmiş Milletler’in ilk blockchain standardı olmuştur; bu da Çin’in artan etkisini göstermektedir. Diplomatik forumlar, BSN’yi, altyapı, eğitim ve yönetişim örnekleriyle modernizasyon paketinin bir parçası olarak tanıtmaktadır. Bu da, ülkelerin Çin protokollerini benimseyip, uzun vadeli jeopolitik güç dengesinde artan rol oynamasına yol açan iki kutuplu küresel dijital ekosistem oluşturmaktadır. Blockchain ve Çin’in Mali Hedefleri Çin’in blockchain vizyonu, küresel finansı yeniden şekillendirmeye ve Batı kontrolündeki darbozalardan kaçınmaya yakından bağlıdır. Project mBridge, burada iyi bir örnektir: Çin, Hong Kong, Birleşik Arap Emirlikleri, Tayland ve Suudi Arabistan merkez bankaları tarafından ortaklaşa geliştirilen, merkez bankası dijital para birimleri (CBDC’ler) kullanarak doğrudan yerel ödemeleri mümkün kılan bir blockchain platformudur. Geleneksel karşılıklı hesapları ve SWIFT sistemini aşmayı hedefler; alternatif ödeme yolları sunar. Yakın zamanda, minimum uygulanabilir ürün (MVP) aşamasını geçerek, Batı denetiminden bağımsız yeni finansal altyapının temel adımıdır. mBridge, sınır ötesi ödemelere odaklanırken, BSN ve dijital yuan (e-CNY) entegrasyonu, Çin’in yerel ekonomisine bu dijital paranın yaygınlaşmasını teşvik etmektedir. Çin’de bağımsız kripto para kullanımı yasaktır; blockchain tabanlı hizmetler, örneğin otomatik fatura ödeme sistemleri, varsayılan olarak dijital yuanı kullanacaktır. Bu da, Çin’in blockchain ekosisteminde dijital yuan’ın daha fazla kabul görmesini sağlar. mBridge ve BSN–e-CNY entegrasyonu, dış baskılara karşı dayanıklı alternatif finansal altyapı inşa stratejisinin parçasıdır. Henüz küresel ölçekte US Doları’nın yerini alması olası olmasa da, bu altyapı, Pekin’e yeni ekonomik araçlar sunmaktadır. 2021’de Çin’de H&M’in Uygur çalışma sorunları gerekçe gösterilerek boykot edilmesi örneğinde görüldüğü gibi, bu güç, Çin’e, kritik altyapıyı kullanarak, dolar üstünlüğünden bağımsız stratejik nüfuz kurma imkanı sağlar. Sonuç Çin’in blockchain stratejisi, uzun vadeli ve devlet odaklı, kritik dijital altyapıyı inşa etme amacı güden kapsamlı bir kampanyadır. Batı odaklı kripto para regülasyonu tartışmalarına rağmen, Çin, geleceğin ticareti, yönetişimi ve değer değişimini sağlayacak temel platformları sistematik olarak inşa etmektedir. ABD ve müttefikleri, bu yeni dijital ortamda etkili rekabet etmek istiyorsa, öncelikle Çin’in blockchain yaklaşımının kapsamını, iktisadi ve sistemik doğasını tam anlamalı; ardından da bu alanda koordine ve etkili bir karşı strateji geliştirmeye acilen önem vermelidir.