چرا بانک‌های مرکزی در حال بررسی بلاک‌چین‌ها هستند؟ بانک‌های مرکزی با احتیاط وارد عرصه بلاک‌چین می‌شوند، نه به دلیل روندهای جاری، بلکه به این خاطر که تمام ساختار مالی—from شبکه‌های تسویه گرفته تا نگهداری دارایی—همه روز به نرم‌افزار تبدیل می‌شود. بخش مالی در حال توکنیزه کردن صندوق‌های بازار پول، خزانه‌داری و حتی سپرده‌های بانکی است. بنا بر گزارش شورای آتلانتیک، هم‌اکنون ۱۳۴ حوزه قضایی در حال تحقیق یا آزمایش دیجیتال‌ ارزهای بانک مرکزی (CBDC) هستند که نسبت به ۳۵ مورد در سال ۲۰۲۰، رشد قابل توجهی دارد. بانک‌های تجاری هشدار می‌دهند که بدون توانایی انتقال سپرده‌های توکنیزه‌شده روی بلاک‌چین‌های عمومی مانند سولانا یا دفترکل‌های خصوصی مانند R3 Corda، در معرض خطر زوال قرار دارند. بانک‌های مرکزی به دو سوال اصلی تمرکز دارند: آیا عملیات سنتی مانند خریدهای بازار آزاد، تسهیلات ثابت و پرداخت‌های ذخیره، در صورتی که ذخایر و اوراق قرضه تبدیل به توکن‌های هوشمند شوند، عملیاتی خواهند بود؟ و آیا انتقال سیاست پولی بهتر خواهد شد اگر مکانیزم‌های سیاستی مستقیم در کد قرار گیرد؟ این سوالات پایه‌گذاری کننده ابتکاراتی مانند پروژه پین، پروژه گارین سنگاپور، آزمایشگاه CBDC بانک انگلیس و طرح آزمایشی چندساله CBDC خرده‌فروشی ژاپن هستند. سیاست پولی توکنیزه چیست؟ سیاست پولی توکنیزه به دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌های مرکزی اشاره دارد که به صورت توکن‌های برنامه‌پذیر بر روی یک پلتفرم دفترکل توزیع‌شده نشان‌گذاری شده‌اند. بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی (BIS) توضیح می‌دهد که یک اکوسیستم وجود دارد که در آن پول و اوراق بهادار در یک دفترکل مشترک همزیست هستند و اقدامات پولی توسط قراردادهای هوشمند انجام می‌شوند، جایگزین فرآیندهای سنتی مبتنی بر گروه‌بندی در سیستم‌های RTGS (تسویه‌حاصل در لحظه). در این سیستم، ابزارهای سیاست‌گذاری کدگذاری شده‌اند: پرداخت‌های بهره ذخیره خودکار، توافقات ریپو و ریوورس، که نوعی تعویض دارایی مشروط با تاریخ سررسید است، و کاهنده‌های وثیقه که پارامترهای قابل تنظیم هستند و تأثیر فوری روی تمام همکاران دارند. پروژه پین این مفاهیم را با استفاده از توکن‌های ERC-20 بر روی یک بلاک‌چین مجاز و سازگار با اتریوم نشان داد. تفاوت‌های با سیاست پولی سنتی سیستم‌های معمول مانند فیودا یا RTGS بانک انگلیس در گروه‌های جداگانه‌ای در طول شب عملیات می‌کنند که نیازمند مداخلات دستی است. در مقابل، سیستم‌های توکنیزه در عرض چند ثانیه تراکنش‌ها را به صورت اتمی تسویه می‌کنند، و مسیرهای حسابرسی تغییرناپذیر را حفظ می‌کنند و امکان به‌روزرسانی فوری سیاست‌ها را بدون انتظار برای تراکنش‌های فعالان بازار فراهم می‌آورند. BIS اشاره می‌کند که این ادغام دارایی‌ها و تسویه‌حساب در یک دفتر، خطر عملیات و تأخیر را کاهش می‌دهد. درک پروژه پین پروژه پین، که در اواخر ۲۰۲۴ توسط مرکز نوآوری BIS و فدرال‌رزرو نیویورک راه‌اندازی شد، یک بسته نمونه و ابزارهای آزمایشی توسعه داد که امکان آزمایش اینکه ابزارهای معمولی—مانند بهره بر ذخایر، عملیات ریپو و خرید دارایی—در محیط‌های بلاک‌چین با قراردادهای هوشمند پیاده‌سازی شوند، فراهم می‌کند. این پروژه در مه ۲۰۲۵ منتشر شد و سناریوهای شبیه‌سازی‌شده‌ای را تحت شرایط آرام و بحران اجرا کرد: - در شرایط عادی، ریپو معکوس یک‌روزه به طور خودکار ذخایر را در نرخ‌های از پیش تعیین‌شده تخلیه می‌کرد. - در شوک‌های نقدینگی، یک تسهیل اضطراری در چند ثانیه فعال می‌شد برای تثبیت نرخ بهره. - خرید دارایی شامل پذیرش فوری پیشنهاد، محاسبه تخصیص و تسویه‌حساب ذخایر دیجیتال برای اوراق قرضه توکنیزه بود. آزمون‌ها با شبیه‌سازی بانک‌های تجاری و بستر بلاک‌چین برنامه‌پذیر، خودکار پرداخت‌ها، ارزیابی وثیقه و اقدامات سیاستی انجام شد—و نشان داد چگونه یک سیستم مالی توکنیزه ۲۴/۷ می‌تواند عمل کند. سعی‌های جهانی و مکمل سایر بانک‌های مرکزی نیز در حال اجرای آزمایش‌های مشابه هستند. پروژه گارین سنگاپور (که در تاریخ ۲۴ مه ۲۰۲۵ موقتاً غیرفعال شد) دارایی‌های توکنیزه مانند سپرده‌ها و اوراق قرضه دولتی را در معاملات ریپو زنده روی بلاک‌چین‌های به اشتراک گذاشته آزمایش کرد، بدون نیاز به سوئیفت. استراتژی دوخطه بانک انگلیس این امکان را می‌دهد که پول عمده توکنیزه‌شده در کنار تعادل‌های RTGS نگهداری شود؛ و گورنر اندرو بیلی بر آمادگی برای یک CBDC عمده در صورت شکست سپرده‌های توکنیزه‌شده تأکید کرد.

طرح آزمایشی CBDC خرده‌فروشی ژاپن، که در فاز زنده است، زیرساختی فراهم می‌کند که قادر به انجام ده‌ها هزار تراکنش در ثانیه است و ویژگی‌های حریم خصوصی برای حفظ ناشناسی مشابه پول نقد را دارد. در مجموع، این ابتکارات نشان می‌دهد که برنامه‌نویسی، شفافیت در زمان واقعی و تسویه اتمی عملی و موثر هستند. اما چالش باقی است: چگونه می‌توان کل سیستم‌های مالی را بدون خلل در فرآیند خلق اعتبار یا واسطه گری، به این مسیرهای جدید منتقل کرد. معماری و اهمیت پروژه پین چارچوب پولی دیجیتال پروژه پین چندلایه است: یک بلاک‌چین برنامه‌پذیر (بِزُو) در لایه پایه قرار دارد؛ دارایی‌های توکنیزه مانند ذخایر ERC-20 در لایه میانی؛ و قراردادهای هوشمند پیاده‌سازی سیاست‌های پولی در بالای آن قرار گرفته‌اند. این پروژه در نشان‌دادن این نکته پیشگام است که ابزارهای اصلی بانک مرکزی می‌توانند به صورت قراردادهای هوشمند بازسازی شوند، و امکان استقرار سریع‌تر (در چند ثانیه)، تسهیلات قابل انعطاف و عملیات ساده‌تر با انعطاف بیشتر را فراهم می‌آورد. موسسات همکاری‌کننده و دامنه آزمایش هفت بانک مرکزی اصلی، از جمله استرالیا، کانادا، انگلیس، مکزیک، سوئیس، اتحادیه اروپا و آمریکا، در طراحی ابزار و پروتکل‌های آزمایش پروژه پین نقش داشته‌اند. اگرچه یافته‌ها این بانک‌ها را ملزم به پذیرش نمی‌کند، اما پایه‌ای برای تحقیقات آتی محسوب می‌شود. آزمایش‌ها سناریوهای اقتصادی مختلفی را شامل شدند، از جمله افزایش نرخ بهره و بحران‌های بدهی، و ابعاد زمانی کوتاه و بلند، اندازه‌های مختلف سیستم، شرایط نقدینگی و روش‌های وام‌دهی را بررسی کردند تا استحکام سیستم ارزیابی شود. چالش‌های عملی کلیدی در سیاست پولی توکنیزه شده با نگرانی‌های حقوقی، عملیاتی و مفهومی که در راه است، بانک‌های مرکزی باید با موارد زیر مقابله کنند: - قابلیت همکاری: بلاک‌چین‌های فعلی اغلب به عنوان شبکه‌های جداگانه با پروتکل‌های منحصربه‌فرد عمل می‌کنند، برخلاف زیرساخت‌های مالی سنتی متحد. این تکه‌تکه بودن ممکن است به تأخیرهای پرداخت و مسدود شدن وجوه منجر شود. کارشناسان هشدار می‌دهند که برتری یک بلاک‌چین خاص می‌تواند شکننده و آسیب‌پذیر باشد. - قطعیت حقوقی: در بسیاری از حوزه‌های قضایی، داده‌های بلاک‌چین هنوز به عنوان عنوان‌های قانونی معتبر شناخته نشده‌اند و ثبت‌های خارج از زنجیره معمولاً به عنوان عنوان‌های قانونی لازم باقی می‌مانند، که ممکن است تا اصلاح قوانین، دسترسی به سیستم توکنیزه محدود شود. - مقاومت سایبری: قراردادهای هوشمند مبتنی بر کد هستند و ممکن است با اشکالاتی مواجه شوند. برخلاف سیستم‌های سنتی که انسان می‌تواند مداخله کند، «کد قانون است» و خطاها عواقب شدید دارد. برخی کشورها مانند ژاپن در حال ساخت مکانیزم‌های پشتیبان برای مقابله با حملات سایبری، نقص‌های فنی یا خطاهای قرارداد هستند. - حریم خصوصی در مقابل شفافیت: نهادهای نظارتی و بانک‌ها نیازمند شفافیت برای مدیریت ریسک و جلوگیری از جرایم هستند، در حالی که کاربران خواستار حریم خصوصی در تراکنش‌های روزمره‌اند. راهکارهای در حال بررسی شامل سطح‌بندی افشای اطلاعات، اثبات‌های بدون دانش و اعتبارنامه‌های ناشناس است که این نیازها را به تعادل می‌رسانند. جمع‌بندی سیاست پولی توکنیزه شده پتانسیل بهبودهای قابل توجهی در سرعت، انعطاف‌پذیری و بهره‌وری عملیاتی دارد. با این حال، پیاده‌سازی چنین سیستم‌هایی نیازمند عبور از موانع چندرشته‌ای مهم است. بانک‌های مرکزی باید با قانون‌گذاران، کارشناسان امنیت سایبری و مؤسسات مالی همکاری کنند تا زیرساخت‌های پولی برنامه‌پذیر، امن، منصفانه و مقاوم ایجاد کنند.