Af hverju eru miðstýringar bankar að kanna blokkakeðjur? Miðstýringarbankar eru að ganga varlega frá leiðangri í blokkakeðjuumhverfinu, ekki vegna strauma, heldur vegna þess að allt peningainnviði — frá innlánakerfum til eignaverndar — er sífellt að verða kóðað í forrita. Fjármálageirinn er að tokena peninga- og markaðsmiðla, ríkisskuldabréf og jafnvel bankainnistæður. Samkvæmt Atlantic Council eru nú 134 lögsagnarumdæmi að rannsaka eða prófa stafrænar miðstýringarvíxlar (CBDCs), sem marka mikla aukningu frá 35 í 2020. Viðskiptarbankar vara við að án þess að geta flutt tokenuð innlán yfir almennar blokkakeðjur eins og Solana eða einkaskrár eins og R3 Corda, séu þau í hættu á að verða úrelt. Miðstýringarbankar leggja áherslu á tvo meginspurningar: Geta hefðbundnar aðferðir eins og opinskiptar kaup, varðveislur og hlunnindi á varasjóðunum virkað ef reserves og skuldabréf verða snjalltæki?Og getur peningaflutningur batnað þegar stefnukerfi eru innbyggð beint í kóða?Þessar spurningar styðja við verkefni eins og Project Pine, Singapore’s Project Guardian, fjárhagslegt skúbb Bank of England og fjölárangra tilraunir með stafrænt kjörseðlabankakerfi í Japan. Hvað er tokenuð peningastefna? Tokenuð peningastefna vísar til þess þegar eignir og skuldir miðstýringarbankans eru táknuð sem forritanleg tjón í dreifðu bókhaldsumhverfi. BSI (Bank for International Settlements) lýsir umhverfi þar sem peningar og verðbréf eru til staðar saman á sameiginlegu skjali og hagstjórnaraðgerðir eru framkvæmdar með snjall samningum, sem koma í stað hefðbundinnar, poka-miðaðrar ferðar eins og í fjögurra þáttar kerfum (RTGS). Í þessu kerfi eru stjórnunartól kóðuð: vaxtaútreikningar verða sjálfvirkir, hagnaðartillögur og afturköllunarsamningar eru skilyrt eignasölusamkomulög sem sjálfkrafa ljúka við lokaskoðun, og veðhlutföll breytast tafarlaust og hafa áhrif á alla hliðstæðu aðila. Project Pine sýndi þessi hugtök með ERC-20 tokenum á leyfi- eða heimildarskráðan Ethereum-vænan blokkakeðju. Mismunur frá hefðbundinni peningastefnu Venjulegar kerfi eins og Fedwire eða RTGS Bank of England starfa yfir nótt í aðskildum pakka sem krefjast mannlegra inngripa. Á hinn bóginn geta tokenuð kerfi gert viðskipti lítillega og örugglega innan sekúndna, með óumbreytanlegum reikningaskrám og möguleika á strax að uppfæra stefnur án þess að bíða eftir skiptum milliliða. BSI vekur athygli á að sameining eignaskráa og staðfestingar í einu skjali dregur úr rekstrarlegu áhættu og drægni. Hvað er Project Pine? Project Pine, sem var hrint af stað seint 2024 af BIS Innovation Hub og New York Fed, þróaði frumgerð að verkfærakistu sem leyfir miðstýringarbönkum að prófa hvort eðlilegar aðferðir — eins og vaxtaálag á varasjóði, repo- og verðbréfa-, o. s. frv — geti verið framkvæmdar með snjallsamningum í blokkakeðjuumhverfi. Í maí 2025 var hún gefin út með sýndaræfingum sem líkja eftir rólegum og kreppulíkum aðstæðum: - Á venjulegum tíma dró sjálfvirkt endur-repo með tilliti til fyrirfram ákveðinna vexta reserves. - Á tíðum fjárhagslegs óstöðugleika hófst neyðar-peningaleit frá skjali sem virkaði innan sekúnda til að stöðva vexti. - Kaup á skuldabréfum var samin við tafarlaus móttöku tilboða, útreikning á verkefnalockum og staðfestingu stafræns reserves fyrir tokenuð skuldabréf. Prófanirnar innihéldu sýndar viðskipti við viðskiptabanka og forritanlegt blokkakerfi sem sjálfvirkkeyrði greiðslur, veðmeta, og stefnumótun — sýnandi hvernig 24/7 tokenuð fjármálakerfi gæti virkað. Alþjóðleg verkefni í þróun Annað miðstýringarbankar eru að framkvæma svipaðar tilraunir. Singapore’s Project Guardian (föst tímabundið hætt í maí 24, 2025) prófaði tokenuð innlán og ríkisskuldabréf í lifandi repo-viðskiptum á sameiginlegum dreifðum bókhaldsrásum, án þess að nota Swift.

Áætlanir Bank of England gera ráð fyrir að hægt sé að bjóða tokenuð heildarpeningar saman við RTGS balansar; forstjóri Bailey lagði áherslu á að við værum tilbúin ef tokenuð innlán miseydust. Að lokum stendur íslenska tilraunin með stafrænt kjörseðlabankakerfi sem byggir á þúsundum milljóna viðskiptum á sekúndu, auk nútímalegra leyndar- og nafnleyndaraðferða. Samanlagt sýna þessar árangursríku tilraunir að forritanleiki, rauntíma gagnsæi og atomísk staðfesting sé raunhæf og árangursrík. En áskorunin er áfram sú: hvernig skiptum við viðskiptakerfum yfir í þessi nýju kerfi án þess að trufla sköpun lánaviðs eða milliliðastarfsemi. Arkitektúra og mikilvægi Project Pine Stafræna peningakerfið í Project Pine er lagaskipting: forritanleg blokkakeðja (Besu) er grunnurinn; tokenuð eignar-, eins og ERC-20- reserves, eru í miðjunni; og snjallsamningar sem framkvæma peningastefnu eru á hæsta lögunum. Þetta er nýstárlegt því það sýnir að lykilverkfæri miðstýringarbankanna geta verið endurhönnuð sem snjallsamningur, sem gerir þeim kleift að koma á fót hraðari innleiðingu (hægt að á sekúndum), sveigjanlegri innviðum og einfaldara rekstri með meiri sveigjanleika. Samstarfsstofnanir og umfang prófana Sjö stóru miðstýningarbankar, þar á meðal Ástralía, Kanada, England, Mexíkó, Sviss, ESB og Bandaríkin, lögðu sitt af mörkum við hönnun verkfærakistu Project Pine og prófunarferla. Þó þau skuldbindi sig ekki til að taka kerfið upp, veita þau grunn að framhaldsrannsóknum. Prófanir innihéldu ýmiss konar efnahagslíkaðstæður, þar á meðal hækkun vaxta og skuldakreppa, stutt- og langtímaúttekt, mismunandi kerfibúskap og lánamátar, til að leggja grunn að stöðugleika kerfisins. Helstu raunhæfu áskoranir fyrir tokenuð peningastefnu Þegar miðstýningarbankar íhuga blökkakeðju-peningakerfi standa þær frammi fyrir lögfræðilegu, rekstrarlegu og hugmyndalegu áskorunum: - Samhæfing: Þar sem núverandi blokkakeðjur vinna oft sem einangruð net með sérstöku forriti, getur þessi skörun leitt til greiðslulækkana og lokaðra sjóða. Sérfræðingar vara við að sérstæð yfirstjórn á einum blokkakeðju geti skapað íþyngjandi ósamhæfi. - Lögfræði-endanleiki: Margir landsvæði leggja ekki enn sýn að gögn á blokkakeðju séu viðurkennd sem lögleg eignarbréf; utan skráa er oft enn þörf á „gullraf” o. s. frv. , sem gæti takmarkað möguleika tokenuðra fjármála þar til lög þróast. - Tölvuvarnir og öryggi: Snjallsamningar eru forritunarkóði og viðkvæmir fyrir villum. Á meðan hefðbundin kerfi geta lítið annað gert en að bregðast við, getur „kóðinn er lögurinn“ haft alvarlegar afleiðingar vegna villna. Sum lönd, eins og Japan, eru að byggja innbyggðar varnir gegn netárásum og tæknivillum. - Persónuvernd vs. gagnsæi: Stjórnvöld og bankar þurfa að hafa gagnsæi til að stýra áhættu og koma í veg fyrir glæpi, en notendur krefjast einnig persónuverndar — sérstaklega við dagleg viðskipti. Lausnir eru í þróun, þar á meðal lögmætis- og skýriskenning, þekkingarvotta (“zero-knowledge proof”) og nafnleyndarsjóði til að jafna þessa þarfir. Niðurstaða Tokenuð peningastefna býður upp á mikilbæra leið til hraðari, sveigjanlegra og skilvirkari starfsemi. En að innleiða slík kerfi krefst víðtækrar samvinnu milli ýmissa greina, þar á meðal lagasetjara, tölvuvarna-, og fjármálastofnana, til að byggja upp öruggt, sanngjarnt og traustviðhaldandi stafrænt peningainnviði.