Dlaczego banki centralne badają blockchainy? Banki centralne ostrożnie wchodzą na rynek blockchain, nie kierując się trendami, lecz faktem, że cała infrastruktura pieniężna — od sieci rozliczeniowych po przechowywanie aktywów — jest coraz bardziej kodowana w oprogramowaniu. Sektor finansowy tokenizuje fundusze rynku pieniężnego, skarbowe i nawet depozyty bankowe. Według Atlantic Council, obecnie 134 jurysdykcje badają lub pilotują cyfrowe waluty banków centralnych (CBDC), co stanowi znaczący wzrost w porównaniu do 35 w 2020 roku. Banki komercyjne ostrzegają, że bez możliwości przenoszenia tokenizowanych depozytów pomiędzy publicznymi blockchainami, takimi jak Solana, a prywatnymi księgami, na przykład R3 Corda, ryzykują bycie zastąpionymi. Banki centralne koncentrują się na dwóch głównych pytaniach: czy tradycyjne operacje, takie jak zakupy na otwartym rynku, stałe instrumenty i wynagrodzenie za rezerwy, będą możliwe, jeśli rezerwy i obligacje staną się inteligentnymi tokenami?oraz czy przekazanie polityki monetarnej może się poprawić, gdy mechanizmy polityki będą wbudowane bezpośrednio w kod?Na podstawie tych pytań powstały inicjatywy takie jak Projekt Pine, Projekt Guardian w Singapurze, sandbox banku angielskiego dla CBDC hurtowych oraz wieloletni pilotaż CBDC detalicznego w Japonii. Czym jest tokenizowana polityka monetarna? Tokenizowana polityka monetarna to reprezentacja aktywów i zobowiązań banku centralnego w formie programowalnych tokenów na rozproszonej platformie księgowej. Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) opisuje ekosystem, w którym pieniądze i papiery wartościowe współistnieją na wspólnej księdze, a działania monetarne są realizowane za pomocą smart kontraktów, zastępując tradycyjne, zbiorcze procesy stosowane w systemach rozliczeń natychmiastowych RTGS (real-time gross settlement). W tym systemie instrumenty polityki monetarnej są kodowane: odsetki od rezerw stają się automatycznymi kuponami, które są zaliczane przy każdym zamknięciu bloku; umowy repo i reverse-repo są warunkowymi wymianami aktywów, które samo się rozliczają z upływem terminu; a marże zabezpieczeń stają się regulowanymi parametrami, natychmiast wpływając na wszystkich kontrahentów. Projekt Pine zaprezentował te koncepcje, używając tokenów ERC-20 na permissioned blockchain kompatybilnym z Ethereum. Różnice w stosunku do tradycyjnej polityki monetarnej Konwencjonalne systemy, takie jak Fedwire czy RTGS banku angielskiego, działają w dyskretnych nocnych partiach, wymagających ręcznej obsługi. Z kolei system tokenizowany rozlicza transakcje atomowo w ciągu kilku sekund, zachowując niezmienny ślad audytowy i umożliwiając natychmiastowe aktualizacje polityki bez konieczności czekania na transakcje dealerów. BIS zauważa, że integracja aktywów i rozliczeń na jednej księdze redukuje ryzyko operacyjne i opóźnienia. Zrozumienie Projektu Pine Projekt Pine, uruchomiony pod koniec 2024 roku przez BIS Innovation Hub i Rezerwę Federalną w Nowym Jorku, opracował prototyp zestawu narzędzi umożliwiającego bankom centralnym testowanie, czy typowe narzędzia — odsetki od rezerw, operacje repo, zakupy aktywów — można wdrożyć za pomocą smart kontraktów na blockchainie. Opublikowany w maju 2025 roku, symulował scenariusze: - w warunkach normalnych, jednodniowe reverse repo automatycznie obniżało rezerwy według ustalonych stawek, - podczas szoków płynnościowych uruchamiano awaryjne mechanizmy pożyczkowe w kilka sekund, - zakupy aktywów odbywały się przez natychmiastowe przyjmowanie ofert, liczenie alokacji i rozliczenia cyfrowych rezerw za tokenizowane obligacje. Testy obejmowały symulacje działania banków komercyjnych i platformy blockchain automatyzujące płatności, wycenę zabezpieczeń i polityki, pokazując, jak mógłby funkcjonować 24/7 tokenizowany system finansowy. Działania międzynarodowe Inne banki centralne prowadzą podobne pilotaże.

Projekty Guardian (w Singapurze, tymczasowo wyłączony od 24 maja 2025) testowały tokenizowane depozyty i obligacje rządowe w realnych transakcjach repo na wspólnych rozproszonych księgach bez korzystania z systemu Swift. Bank Anglii przyjął strategię dualną, umożliwiającą posiadanie tokenizowanych depozytów hurtowych obok sald na RTGS; gubernator Andrew Bailey podkreślił gotowość do uruchomienia CBDC hurtowej, jeśli tokenizowane depozyty zawiodą. Japonia, prowadząca pilotaż CBDC detalicznego na żywo, buduje infrastrukturę obsługującą dziesiątki tysięcy transakcji na sekundę i obejmuje rozwiązania zapewniające prywatność odpowiadające anonimowości gotówki. Razem te inicjatywy pokazują, że programowalność, transparentność w czasie rzeczywistym i atomowe rozliczenia są możliwe i efektywne. Wciąż jednak pozostaje wyzwanie: jak przenieść cały system finansowy na takie nowe technologie bez zakłócania kreacji kredytu i pośrednictwa. Architektura i znaczenie Projektu Pine Cyfrowy system monetarny projektu Pine jest warstwowy: na dole znajduje się programowalny blockchain (Besu), w środku tokenizowane aktywa typu ERC-20, a na górze smart kontrakty implementujące politykę monetarną. Projekt jest pionierski, pokazując, że kluczowe narzędzia banków centralnych można zbudować jako smart kontrakty, co pozwala na szybsze wdrożenie (czasami w sekundach), elastyczność i bardziej efektywne operacje. Instytucje współpracujące i zakres testów Siedem głównych banków centralnych — w tym Australii, Kanady, Wielkiej Brytanii, Meksyku, Szwajcarii, UE oraz USA — brało udział w tworzeniu i testowaniu protokołów Projektu Pine. Choć wyniki nie zobowiązują do natychmiastowego wdrożenia, stanowią bazę do dalszych badań. Symulowano różne scenariusze gospodarcze, w tym podwyżki stóp i kryzysy zadłużeniowe, testowano różne ramy czasowe, wielkości systemów, warunki płynności i metody pożyczek, potwierdzając odporność systemu. Kluczowe wyzwania praktyczne dla tokenizowanej polityki monetarnej Przy rozważaniach nad wdrożeniem narzędzi monetarnych opartych na blockchainie, banki centralne stają przed wyzwaniami prawnymi, operacyjnymi i koncepcyjnymi: - interoperacyjność: obecne blockchainy często działają jako odizolowane sieci z unikalnymi protokołami, w przeciwieństwie do zintegrowanej infrastruktury finansowej; fragmentacja grozi opóźnieniami w płatnościach i zamknięciem funduszy; eksperci ostrzegają, że dominacja jednej blockchain może zwiększyć kruchość systemu. - finalność prawna: wiele jurysdykcji nie uznaje jeszcze danych blockchain jako prawnie wiążących tytułów; za offchainowym „złotym rekordem” wciąż może być konieczna formalna rejestracja, co ogranicza zasięg tokenizowanych finansów do czasu zmian prawnych. - odporność na cyberataki: smart kontrakty opierają się na kodzie i mogą być podatne na błędy; w odróżnieniu od tradycyjnych systemów, gdzie interwencja ludzi jest możliwa, „kod jest prawem”, a błędy mogą mieć poważne konsekwencje; niektóre kraje, np. Japonia, budują mechanizmy awaryjne na wypadek ataków cybernetycznych, awarii technicznych czy błędów kontraktów. - prywatność a transparentność: regulatorzy i banki potrzebują transparentności dla zarządzania ryzykiem i zapobiegania przestępstwom, podczas gdy użytkownicy oczekują prywatności — zwłaszcza w codziennych transakcjach. Rozważane rozwiązania obejmują wielopoziomowe ujawnianie informacji, dowody zerowej wiedzy i vouchery anonimowości, balansując te potrzeby. Podsumowanie Tokenizowana polityka monetarna oferuje obiecujące usprawnienia w zakresie szybkości, elastyczności i efektywności operacyjnej. Wdrożenie takich systemów wymaga jednak pokonania poważnych barier interdyscyplinarnych. Banki centralne muszą wspólnie z ustawodawcami, ekspertami od cyberbezpieczeństwa i instytucjami finansowymi działać na rzecz stworzenia bezpiecznej, sprawiedliwej i odpornej infrastruktury monetarnej programowalnej.