Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi (CSIS), Washington, D. C. - merkezli bir düşünce kuruluşu, Gelecek Laboratuvarı aracılığıyla yapay zekâyı (AI) kullanarak diplomaside devrim yaratmayı amaçlayan projeler geliştiriyor. Pentagon’un Dijital ve Yapay Zeka Ofisi tarafından finanse edilen laboratuvar, ChatGPT ve DeepSeek gibi yapay zekaları savaş ve barış konularını ele almak için deniyor. Son zamanlarda, yapay zeka araçları dünya dışındaki dışişleri bakanlıklarına konuşma metni hazırlama gibi rutin görevlerde yardım ederken, artık yüksek riskli karar alma süreçlerinde de kullanılmaya başlanıyor. Araştırmacılar, yapay zekanın barış anlaşmaları hazırlama, nükleer savaşı önleme ve ateşkes uyumunu denetleme kapasitesini test ediyorlar. ABD Savunma ve Dışişleri Bakanlıkları’nın yanı sıra Birleşik Krallık ve İran gibi ülkeler de, müzakere planlaması dahil olmak üzere diplomatik uygulamaları yeniden şekillendirmek için AI’yi kullanmaya girişiyorlar. Gelecek Laboratuvarı Direktörü Benjamin Jensen, yapay zekanın dış politika yardımcısı olması fikrinin bir süredir var olduğunu, ancak pratik uygulamanın henüz başlangıç aşamasında olduğunu söylüyor. Bir çalışmada, araştırmacılar sekiz yapay zeka modelini binlerce soru ve caydırıcılık ile kriz tırmanış senaryoları üzerinde test etti. Sonuçlar, OpenAI’nin GPT-4o ve Anthropic’nin Claude gibi modellerin “belli ölçüde barışsever” eğilimli olduğunu ve güç kullanmayı yüzde 17’den az oranında tercih ettiğini gösterdi. Buna karşılık, Meta’nın Llama, Alibaba Cloud’un Qwen2 ve Google’ın Gemini modelleri ise daha saldırgan eğilimler sergileyerek tırmanış tercihini yüzde 45’e kadar çıkarabildiler. Ayrıca, yapay zekanın yanıtları ülkeye göre değişkenlik gösteriyor; ABD, Birleşik Krallık veya Fransa diplomatlarına daha saldırgan politikalar önerirken, Rusya veya Çin için de-eskalasyonu savunuyorlar. Bu, modellerin kurumsal doktrinlere uygun hale getirilmesi ihtiyacını ortaya koyuyor. Emekli Amerika Birleşik Devletleri Kara Kuvvetleri Özel Kuvvetler subayı ve AI stratejisti Russ Berkoff, bu değişkenliğin, geliştiricilerin insan önyargılarından kaynaklandığını belirtiyor ve bunun, algoritmaları oluşturanların hatası olduğunu vurguluyor. Jensen, bu öngörülemezliğin “kara kutu” sorununu doğurduğunu, çünkü yapay zekanın değerler veya yargılar barındırmadığını, karmaşık matematiksel süreçler aracılığıyla çıktı ürettiğini açıklıyor. CSIS ayrıca “Stratejik Rüzgarlar” adlı etkileşimli bir program başlattı; bu program, Ukrayna’da barış müzakerelerine destek olmak amacıyla yüzlerce barış anlaşması ve haber makalesi üzerinde AI eğiterek, ateşkes sağlayabilecek anlaşma alanlarını tespit etmeyi amaçlıyor. İspanya’nın Entegre Geçişler Enstitüsü (IFIT) yöneticisi Mark Freeman, yapay zekanın çatışma çözümündeki potansiyelini destekliyor ve daha hızlı “çerçeve anlaşmaları” ile sınırlı ateşkesleri tercih ediyor; tarihsel olarak uzun süren barış görüşmelerinin daha az etkili olduğunu düşünüyor.

Freeman, yapay zekanın bu hızlı müzakereleri hızlandırabileceğine inanıyor. Aynı şekilde, Center for a New American Security’de kıdemli üye olan Andrew Moore, yapay zekanın gelecek vadettiği alanları; müzakereleri başlatma, Putin veya Xi Jinping gibi liderleri simüle ederek kriz müdahale testleri yapma, ateşkes takibini kolaylaştırma, uydu görüntülerini analiz etme ve yaptırımlar uygulama gibi otomatikleştirilmiş görevleri içerdiğini hayal ediyor; böylece büyük ekipler yerine otomasyon kullanılabilecek. Ancak Jensen, zorlayıcı konulara da dikkat çekiyor; örneğin, “Arktik bölgedeki caydırıcılık” sorulduğunda yapay zekanın “caydırıcılık” kavramını hukuk uygulaması olarak yanlış anlaması ve “Arktik” kelimesini karla kaplı araziye yorarak, Aborijinleri kar topu atma suçlamasıyla tutuklama gibi garip senaryolara neden olması. Bu tür hatalar, yapay zekanın sadece internet üzerindeki genel içerik yerine, özellikle diplomasi ve politika alanında uzmanlaşmış verilerle eğitim görmesi gerektiğini gösteriyor. Berlin Stiftung Neue Verantwortung’ın ortak yöneticisi Stefan Heumann ise yapay zekanın liderler arasındaki kişisel ilişkiler gibi temel insani unsurların yerine geçemeyeceğini uyarıyor; çünkü bu unsurlar müzakerelerde büyük rol oynar. Ayrıca, yapay zekanın kısa vadeli eylemlerin uzun vadeli sonuçlarını değerlendirmekte zorlandığını vurguluyor; örneğin, 1938’de Münich’teki taviz politikasını “yatıştırma” terimiyle açıklamanın, karmaşık gerçekliği yansıtmada yetersiz kalmasını örnek gösteriyor. Heumann ayrıca, yapay zekanın açık ortamlar için daha uygun olduğunu, kapalı toplumlar örneğin Kuzey Kore veya Rusya gibi durumlarda ise çok sınırlı kalabildiğine dikkat çekiyor. Berkeley Risk ve Güvenlik Laboratuvarı’nın kurucusu Andrew Reddie de benzer endişeleri paylaşıyor. Güçlü demokratik ülkeler, ABD gibi, genellikle çok fazla bilgi yayınlayarak düşman yapay zekasının eğitilmesine olanak sağlarken, otoriter devletlerin bu yolla bilgi paylaşımını sınırladığını belirtiyor. Ayrıca, yapay zekanın, “siyah kuğu” şeklinde öngörülemeyen jeopolitik olaylar veya karmaşık krizler konusunda fazla yardımcı olamayabileceğini söylüyor. Tüm bu eleştirilere rağmen Jensen, birçok endişenin aşılabilir olduğunu düşünmekle birlikte, pratik sorunların altını çiziyor. Amerikan diplomasisinde yapay zekanın iki olası geleceğini öngörüyor: biri, KI’nın diplomatik görevler ve raporlar, e-postalar gibi belgeler temelinde eğitilerek, acil sorunları çözmek için uygulanabilir içgörüler üretmesi; diğeri ise bu anlatımda detaylandırılmamış daha az iyimser bir yol. Yapay zekanın diplomasiyi dönüştürme potansiyeli büyük olsa da, dikkatli gelişim ve bağlamına uygun kullanılmasının önemi büyük.