Grote taalmodellen (LLMs) zijn snel onmisbaar geworden voor historisch onderzoek. Hun vermogen om teksten te verwerken, te annoteren en te genereren veranderen de manier waarop wetenschappelijk werk wordt gedaan. Echter, historici bevinden zich in een unieke positie om een diepere vraag te stellen: wie bezit de tools die onze interpretatie van de geschiedenis beïnvloeden? De meeste van de krachtigste LLMs van vandaag worden ontwikkeld door particuliere bedrijven. Hoewel deze bedrijven veel investeren, conflicteren hun doelen—gericht op winst, platformuitbreiding of intellectueel eigendom—vaak met de kernwaarden van historisch onderzoek: transparantie, reproduceerbaarheid, toegankelijkheid en culturele diversiteit. Deze situatie roept ernstige zorgen op over a) opaque werking: we ontbreken vaak duidelijkheid over de trainingsgegevens en de inherente biases, b) instabiliteit: de toegang en functionaliteiten kunnen zonder waarschuwing veranderen, en c) ongelijkheid: veel onderzoekers, vooral in minder goed gefinancierde omgevingen, worden uitgesloten. Het is van groot belang om publieke, open toegang LLMs voor de humaniora te ontwikkelen, getraind op zorgvuldig samengestelde, meertalige en historisch verankerde corpora afkomstig uit bibliotheken, musea en archieven. Deze modellen moeten transparant zijn, verantwoording afleggen aan de academische gemeenschappen en ondersteund worden door publieke financiering. Het creëren van dergelijke infrastructuur is uitdagend, maar essentieel.

Net zoals nationale archieven of onderwijsprogramma’s niet worden uitbesteed aan private bedrijven, zouden ook onze krachtigste interpretatietechnologieën dat niet moeten zijn. De geesteswetenschappen dragen zowel een verantwoordelijkheid als een kans om cultuurbewuste, academisch rigoureuze kunstmatige intelligentie te ontwikkelen. We moeten LLMs niet alleen verantwoordelijk gebruiken, maar er ook zelf eigenaar van worden. De integriteit van het wetenschappelijke werk en de toekomst van publieke kennis kunnen ervan afhangen. Prof. Dr. Matteo Valleriani Max Planck-Instituut voor de Geschiedenis van de Wetenschap, Berlijn, Duitsland Als u een mening hebt over iets dat u vandaag in de Guardian hebt gelezen, stuur dan een e-mail met uw brief voor overweging in onze briefforum.