12 მაისი, 2025 წელი, მსოფლიოს ქვეყნებიდან დელეგატებმა გაერთიანებული ერების ჯანდაცვის სამინისტროში ნიუ-იორკში შეიკრიბნენ მიმდინარე თანამედროვე ომში კრიტიკული და სასწრაფო საკითხის განხილვისთვის: ხელოვნურად ინსპირირებული თვითნებო იარაღის სისტემების რეგულაცია. ამ დახვეწილ იარაღებს, რომლებსაც შეუძლიათ დასახელება და სამიზნეზე მოხვედრა ადამიანურ ჩარევაში გარეშე, ნაომარი ზონებში, როგორიცაა უკრაინა და ღაზა, იზრდება მათი გამოყენება, რაც გლობალურად იწვევს ეთიკურ, სამართლებრივ და უსაფრთხოების ღრმად განხილვას. მიუხედავად ამ კუთხით სწრაფი პროგრესისა და ამ ხელოვნური ინტელექტით აღჭურვილი იარაღების გამოყენებისა, საერთაშორისო საზოგადოება ჯერ კიდევ lacks მჭიდროდ დაკავშირებულ ხელშეკრულებებს, რომლებიც მათ განლაგებას და მუშაობას აცილებს. გარამდან 2014 წლიდან, განხილვები კონვენციის ჩვეულებრივი იარაღების შესახებ (CCW) ფარგლებში — მრავალპარტიული ხელშეკრულება, რომელიც აკონტროლებს გარკვეული ჩვეულებრივი იარაღის შეზღუდვას ან აკრძალვას — წარმოადგენდა ძირითად პლატფორმას ამ სრულად თვითნებო იარაღის სისტემების აკრძალვის ან რეგულაციის ძალისხმევისათვის. თუმცა, სტანდარტული საკანონმდებლო მოთხოვნების შექმნა ამ კავშირში ნელი განახლებებით მიმდინარეობს, რაც გამოწვეულია ქვეყნის დიდი ინტერესებით და სუვერენიტეტის საკითხების საფუძვლით. დაინცშე განას საკითხის მტკიცე გადაწყვეტას რთული მიანიშნებოდა გაეროს სეკრეტარ დღეს, ანტონიო გუტიერეშმა, რომელიც აქცენტს აკეთებს ამ საკითხის სისწრაფეზე, გამოაცხადა 2026 წლამდე მკაცრი და ეფექტიანი რეგულირების შექმნის კრიტიკული პერიოდი. მისი მოწოდებით, აუცილებელია შეზღუდვა ამ თვითნებო იარაღის გავრცელების და გამოყენების წინააღმდეგ, რათა თავიდან ავიცილოთ მათი სწრაფი გავრცელება და გაამძაფროს ომის გამწვავების და განზრახ არასწორი გამოყენების რისკები. საერთაშორისო ძალების შეთანხმების მიღწევა ერთიანობაში რჩება უდიდეს პრობლემად. ისეთი სენსაციური ქვეყნები, როგორებიცაა ამერიკა, რუსეთი, ჩინეთი და ინდოეთი, გამოთქვამენ შეხედულებას, რომ სურთ გაუქმდეს ისეთი საერთაშორისო ხელშეკრულებები, რომლებიც მათ თავდაცვის შესაძლებლობებს შეზღუდავენ.

მათ არწმუნებენ, რომ ნაკლები სანქციები და ნებართვებისა და გრანდიოზული პროექტების გარეშე სურთ ფიზიკური სახელმწიფოების სუვერენიტეტი, ხოლო დამოუკიდებელი, თვითნებო ტექნოლოგიები უზრუნველყოფენ стратегიკურ უპირატესობას. ამ პოზიციამ გამოიწვია აქციონიზმი ადამიანის უფლებების მდივანების, იარაღის კონტროლის ექსპერტების და სამოქალაქო ორგანიზაციების მხრიდან, რომლებიც აფრთხილებენ, რომ თუ საერთაშორისო საკანონმდებლო მექანიზმები არ იქნება მჭიდრო და ძლიერი, ქვეყანა გახდება გამოუსწორებელი სამოქალაქო და თავდაცვის იარაღის მარაგი. ინფორმაცია ადასტურებს, რომ כיום მსოფლიოში მოქმედებს და იყენებს არანაკლებ 200-დან განსხვავებული თვითნებო იარაღის სისტემა, მათ შორის გავრცელებულია რუსეთის, უკრაინის და ისრაელის მიერ წარმოებული შემთხვევები. ეს ჯგუფები ამტკიცებენ, რომ თუ მკაცრი ზრუნვა და კონტროლი არ განხორციელდება, ასეთი იარაღი შეიძლება დაარღვიოს ძირითადი ადამიანური უფლებები და საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართალი, მიიღოს სიცოცხლისთვის მტკივნეული გადაწყვეტილებები გამოტანილი ადამიანის კონტროლიდან გამომდინარე. გაეროს გენერალური ასამბლეის 12 მაისის შეხვედრა გახდა ისტორიული მომენტი, რადგან ეს იყო პირველი ოფიციალური შეხვედრა, სადაც ობიექტურად განიხილეს ანალიზი ხელოვნური ინტელექტით ოპერირების და თვითნებო იარაღის სირთულეების საკითხზე. მონაწილეები გამოთქვამდნენ იმედს, რომ ეს მაღალი დონის განხილვა გააძლიერებს პოლიტიკურ ნებას და განაპირობებს საკანონმდებლო მექანიზმების შექმნას, რომელიც იქნება ადაპტირებული მომავალ სავარაუდო გამჭვირვალობის შეხვედრებზე, რომლებიც იგეგმება სექტემბერში. მომავალი მოლაპარაკებების წინაშე, მსოფლიო საზოგადოება აწყდება რთულ ამოცანას თავდაცვის სფეროს ტექნოლოგიური ინოვაციების და სიცოცხლის გადარჩენის საჭიროებების შორის ბალანსის დამყარებისთვის, რომლებიც შეიძლება მოჰყვეს მანქანების სიცოცხლაწართმევის და სიცოცხლე-მკვდარ ურთიერთობის გარეშე გადაწყვეტილებებს. ტექნოლოგიური პროგრესი სწრაფად ვითარდება, მაგრამ ეთიკური, სამართლებრივი და ოპერაციული ჩარჩოების მყვარებელი აწყობა აუცილებელია ავარიული სიტუაციების თავიდან აცილებისა და საერთაშორისო მშვიდობისა და უსაფრთხოების დაცვაში. მაშასადამე, როდესაც ქვეყნები განიხილავენ ომის მომავლის სცენარს გაეროს სამჯდომარეებში, მსოფლიო ყურადღებით ადევნებს თვალს, იცის, რომ შედეგები გავლენას მიაყენებს ომის ბუნებაზე სუპერაგრესიის სასიცოცხლო ეპოქამდე. წარდგენა მოითხოვს გამჭვირვალობის გაუმჯობესება, საერთაშორისო თანამშრომლობის ზრდა და საერთო პასუხისმგებლობის უზრუნველყოფა, რათა ხელოვნური ინტელექტი გახდეს მშვიდობის ხარჯზე, სამშვიდობო ძალა, ხოლო არა განადგურების გამწვევი ფაქტორი.