မြန်မာဘာသာဘာသာပြန်ချက်: ရုရှားနိုင်ငံက ယူကရိန်း၏ সংস্কৃতিকအမွေအနှစ်များကို သန့်စင်စနစ်ပြုလုပ်ခြင်းကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေချိန်မှာ၊ ယူကရိန်း၏ အနုပညာအသိုင်းအဝိုင်းသည် ပြည်လုံးဆိုင်ရာ ပျက်ပြားစေမှုကို သက်သာစေသည့် နည်းလမ်းများကို ဥပမာအဖြစ်အသုံးပြုလာပါသည်။ အဲ့ဒီနည်းလမ်းများအနက် အဓိကမှာ ဘလော့ခ်ချိန်းနည်းပညာကို တွဲဖက်အသုံးချနေသည်။ ဧပြီ ၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ သောကာကာလက သရုပ်ဖေါ်ထားသော ယူကရိန်းဒစ်ဂျစ်တာအနုပညာဖонд (UFDA) ကို တရားဝင်စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး ဦးတည်ချက်အနေနဲဲ့ မတားမယားက ယူကရိန်းအနုပညာများကို ဒစ်ဂျစ်တယ်စွမ်းရည်အောင်လုပ်ခြင်း၊ မပျက်စီးအောင်ကာကွယ်ပြီး မျှဝေနိုင်ရန်အတွက် NFT များအဖြစ်ကူးပြောင်းရေးဟူသော ရည်မှန်းချက်ဖြစ်ပါတယ်။ UFDA သည် ယူကရိန်း၏ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များကို ထိန်းသိမ်းကာ ဖြန့်ဝေနိုင်ပြီး တစ်နည်းနည်းဖြင့် “ကမ္ဘာ့လူဦးရေနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ထိန်းသိမ်းပိုင်ဆိုင်ရေးလည်း ပါဝင်စေရန်” ဒါကြောင့်အကျိုးစီးပွားများကို ရည်ညွှန်းခဲ့သည်။ ယခင်ကစပြီး UFDA များက ၃, ၀၀၀ ကျော်အနုပညာအစ်စတစ်ထဲကနေ လက်ရာ ၆၀ ကျော်ကနေ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ယူကရိန်းခေတ်အနှစ်အမြားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကျော်ကြားသူတွေကိုပါ ပါဝင်ပါတယ်။ ယင်းအဖွဲ့အစည်းက ပန်းချီကားများ၊ စင်ရီးယားဖရိန်းမူများ၊ ဓာတ်ပုံရိုက်ကူးမှုအရည်အသွေးမြင့်ကိရိယာများနှင့် ထိမ်းသိမ်းထားသည်။ Digital Light Capture Technology ကို အသုံးချပြီး ချိန်ခွဲမြင်ကွင်းများအတွက် high-end cameras များနှင့် အလင်းအံ့ဩသည့်မီအာများအတွက် အသုံးပြုကြသည်။ ပုံများကို တစ်ချက်တည်း ultra-high-resolution မြင်ကွင်းများဖြင့် ၁၀၀ မှ ၄၀၀ မျကိပ်ပြစ်အထိယူထားပြီး 48-bit အရောင်အသွေးဧည့်ခံထားသည်၊ ပုံမှန် digital stitching မလုပ်ပါ။ UFDA ညီညွတ်သူ နှင့် ကစ်ရွန်းအင်ဒီပင်ဒင့်နားမှ မျိုးချင်းအနုပညာရှင် Petro Bondarevskyi က လူ့အင်ဖို ပုံရိပ်အချိန်ကြီးမားလာမှုအတွင်းမှာ “ကျွန်ုပ်တို့လုပ်နေသောအရာများသည် အနုပညာကဏ္ဍကိုအလွန်တန်ဖိုးများမည်ဖြစ်မည်” ဟုအကြေးအနားပေးခဲ့သည်။ သူက ထပ်မံ၍ “ယူကရိန်းက မိမိ၏ လက္ခဏာကိုအောင်ပွဲကျသည်မှာမြင်တွင်းစဉ်းစားစေမည်” ဟုလည်းဖော်ပြခဲ့သည်။ သေးငယ်သောစိတ်ကူးပြု၍ဆိုသော် တတ်နိုင်အောင် များစွာသောအနုပညာရှင်များကဲ့သို့သော သူတို့ကလည်း ဒီစီမံကိန်းအပေါ်နဲ့ အနုပညာ၏အမြင်အာရုံ၊ တန်ဖိုးအနေအထားပြောင်းလဲမှုအပေါ်အရေးကြီးသောမေးခွန်းများပါရှိကြောင်း အသိပေးခဲ့သည်။ UFDA ဥပမာ Anna Filippova က ဓာတ်ပုံအရည်အသွေးမမှန်သော ပုံများကို သတိပြုကြည့်ရင်း ဒီအစီအစဉ်မှာ 2021 ခုနှစ်အမူအျမင်ဖြစ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်းပြောကြားသည်။ သူမက “ယခုအခါ UFDA ကိုစီမံခန့်ခွဲဖို့အတွက် အကြံအစည်အဆင့်အတန်းမြင်ခဲ့ရပါတယ်” ဟုဆိုသည်။ ဘလော့ခ်ချိန်းနည်းပညာသည် Bitcoin 2008 ခုနှစ်တွင် စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး ပိုင်ဆိုင်ခွင့်အတွေးအကြံများကို ပြောင်းလဲပေးခဲ့သည်။ NFTs (Non-Fungible Tokens) များအနေနဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်အနုပညာပိုင်ဆိုင်ခွင့်များကိုအတည်ပြုလည်း မျိုးစုံအသုံးချနိုင်သည်။ လက်ရှိတွင်၊ UFDA သည် ဖန်တီးသူအနုပညာရှင်များအတွက် မတိုးပွားသောအခါတစ်လျှောက်၏ မျိုးစုံအကျိုးများအနေနဲ့ NFTs ကို ရောင်းချလျက် မရရှိပါ။ ဖြစ်နိုင်ငံများစွာအပေါ် ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ခြင်းအတွက် ၁၆၄ နှစ်အထိပိုင်ဆိုင်ခွင့်ပေးထားသည်၊ သို့သော် ပိုင်ရှင်ကပါအနုပညာရှင် ဖြစ်နေသည်။ Bondarevskyi ဟာ “အနုပညာလက်ကားရောင်းဝယ်မှုအခါမှာ blockchain ပ်ံ့ဖြိုးပြီး အမှတ်အသားကပ်ထားပါမည်” ဟုရှင်းပြသည်။ ဤဒစ်ဂျစ်တယ်အနုပညာများ၏ tokenization သည် UFDA ၏ မူလပန်းပုတိုင်ကိုအပြင်ကြားထည့်ထားပေမယ့်၊ ရုရှားနိုင်ငံ၏စစ်ပွဲကြောင့် ဤစီမံကိန်းကို ဗဟိုအရေးကြီးသော ယဉ်ကျေးမှုတုံ တက်ကြံရာအနေဖြင့် မြှင့်တင်လာခဲ့သည်။ Bondarevskyi က “အနုပညာကိုခံစားမှုနည်းလမ်းများပြောင်းလဲလာမည်ဟုဆိုရင် ပိုင်ခြင်လည်းအလားအလာအသစ်များကြောင့် ဥပမာ ဗီဒီယိုစင်တာကနေ မူရင်းဗီဒီယိုပုံစံမှ ဒစ်ဂျစ်တယ်သို့ ပြောင်းလဲနေမှုကိုယေဘုယျအနေဖြင့် တင်ပြထားသည်။ ဒီနည်းပညာကပင် ပျံ့နှံ့စွမ်းရည်အပေါ်အလေးထားမှုများပြောင်းလဲပေးနိုင်ပါတယ်” လို့ ရေးသားထားသည်။ တစ်နည်းနည်းအနေနဲ့ အနုပညာရှင်တွေကလည်း ဒစ်ဂျစ်တယ်လက်လှမ်းမီနေမှုအပေါ်စိုးရိမ်နေကြရင်း ဦးတည်ရာအကြောင်းအရာများ များစွာရှိသည်။ Kateryna Lysovenko များက UFDA သည် သူမတို့ရဲ့ စစ်ပွဲအတွင်းကအကူအညီချမှတ်နိုင်ခဲ့သော်လည်း သူမတို့ရဲ့အနုပညာအဖုအုပ်လေးများကို ဒစ်ဂျစ်တယ်လို့ပြောတဲ့အခါ သူမက “အခြားပုံစံအနေနဲ့ စီမံကိန်းအနေအထားအသစ်ဖြစ်နေပြီး သူမတွေကို သူမဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့အခါအတွက် မကြာခဲ့ပါ” ဟုစိတ်ပူအကြောင်းကြားခဲ့သည်။ မတူညီသောအနုပညာရှင် Polina Shcherbyna က တင်ပြခဲ့သည်မှာ ဓာတ်ပုံအထူးအာရုံယူထားမှုက များများသက်တမ်းရှည်နိုင်ပြီး စစ်ကာလအတွင်း တိုက်ခိုက်မှုများကိုလည်း တားမြစ်နိုင်ပါသည်။ သူမက UFDA ၏ မူလရည်ရွယ်ချက်ကို ကြည့်အဲ့ဒီအခါအခိုင်အမာလို ဖြတ်တောက်နိုင်ကြောင်းဆိုပါသည်။ UFDA သည် စစ်ပွဲ ၃ နှစ်ကြာပြီးနောက် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုဆိုစဉ်မှာ ကျေးဇူးတင်စရာအကောင်အတွေးဖြစ်ပြီး ယူကရိန်း၏ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များကို ပစ်မှတ်ထားသော မီးတောက်နှိမ်နှင်းမှု၊ ခိုးပြုမှုများအတွင်း ခံနိုင်နိုင်ရေးအတွက်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ စစ်ပွဲစတင်ချိန်ကနေ ယူကရိန်းအတွင်းရှိ ယဉ်ကျေးမှုနေရာများ ၁, ၄၀၀ ကျော်၊ ယဉ်ကျေးမှုစရိတ်အနေနဲ့ ၂, ၂၀၀ ကျော် ဒေသများ ထိခိုက်ခဲ့ပြီဖြစ်ပြီး၊ သရုပ်ဖော်ရပ်နားနေသည့် ဒေသအချို့မှာ ပျက်စီးဒဏ်အပေါ် မမြင်နိုင်ခြင်းရှိတတ်သည်။ မြန်မာသုံးတတ်မြောက်တဲ့အနေနဲ့၊ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အောက်တိုဘာမှာ Kherson မျို့မဉ်များမှာ များစွာသော ဗုံများ၊ ပစ္စည်းများကို ခိုးယူခဲ့သည်။ Kyiv Independent ၏ တိုက်ပွဲအပြစ်ပြချုပ်အဖွဲ့က ဒီအမှုများကို “Curated Theft” ဆိုတဲ့စာရွက်စာတမ်းမှာ မှတ်တမ်းတင်ခဲ့တယ်။ တုံတံဆီးလာသောအခါ UFDA များက ယဉ်ကျေးမှုအတွက် သူတို့რის တစ်ကိုယ်တော်အသုံးပြုနိုင်တဲ့၊ သမိုင်းဝင် ယူကရိန်းအနုပညာများကို ကာကွယ်ရန် အသက်မွေးရှင်များနှင့် ဘောက်ဂျက်များနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြသည်။ ဒီအဖွဲ့က ယူကရိန်းပွားရေးလက္ခဏာများကို အဓိကသော သိမ်းဆည်းထားခဲ့ပြီး 19 ရာစု ထူးခြားသူဖြစ်သော Mykola Pymonenko နှင့် David Burliuk, Vasyl Krychevsky, Oleksandr Bohomazov တို့၏ ပန်းချီကား ၄၆ မျိုးကို လက်အောက်မှာ Digitize လုပ်ခဲ့သည်။ နောက်ခံမှာ ရုရှားနဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့ မြို့အနားမှာတည်ရှိသည့်ယာမန်ဖီနိုင်ငံထားရှိရာ၌ ပစ္စည်းများကို ထည့်သွင်းကာ ထိန်းသိမ်းထားနေရသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဧပitlements 13ရမေးအရ တိုက်ကြည့်ခံခဲ့ရသည်။ Filippova က အထူးဝေးဖြစ်ပြီး လူအတွက် အရည်အသွေးမြင့်သော မျိုးစုံအနုပညာများကို ထိန်းသိမ်းရန် လိုအပ်ကြောင်း ဟောပြောခဲ့သည်။ ယူကရိန်းအနုပညာရှင်များထဲမှသူတို့ လူများကိုကာကွယ်ရေးအတွက် အရေးကြီးကြောင်း၊ သူတို့ရဲ့အုပ်စုမှာ မကြာမီအနေနဲ့ ဆက်လက်ဖော်ပြသွားနိုင်သော ငါးတန်းအနုပညာလုပ်ငန်းတစ်ခုလုံး၏ အဖြစ်အပျက်ကို မှတ်တမ်းတင်တတ်တဲ့ သူတို့ဟာ ပျက်စီးကြပေမဲ့ တသမုယ့်ဟာ တွေ့ကြုံမဲ့နိုင်ပါတယ်။ ဆိုလိုသည်မှာ ဤနည်းပညာက မြစ်ဆုံလာသည်မှာ ရုရှားနိုင်ငံ၏စစ်တပ်နှင့် များသောစစ်ပွဲများ၏ အပစ်အရံတစ်ခုအနေနဲ့ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ယခုအချိန်ထဲမှာ ဆက်လက်ထပ်မြှင့်တင်နေသည့် ယဉ်ကျေးမှုအထောက်အထားဆက်ကာ။ Bondarevskyi က “ဧရိယာကိုခံစားရန်အတွက် အနုပညာနည်းလမ်းများကို ပြောင်းလဲလာမည်ဟုဖော်ပြနေသည်။ ဗီဒီယိုစင်တာကနေ မူရင်းဗီဒီယိုပုံစံမှ ဒစ်ဂျစ်တယ်ဖြစ်လာခြင်းကို မျှော်လင့်နိုင်သည်” ဟု၎င်းတို့၏ အကြံပြုချက်ကို ပြောကြားခဲ့သည်။ အနုပညာရှင်များအနေနဲ့လည်း ဒစ်ဂျစ်တာအဆင့်အမြင့်ကို မကြာခင်အလေးမထားနိုင်သလို၊ ထိုးထွင်းစဉ်းစားနိုင်သော ခြားနားချက်များရှိသည်။ Kateryna Lysovenko များက၊ သူမရဲ့ ကြေကၤတ၊ သူမတို့ခိုးယူခဲ့ကြသည့်အနုပညာအလုပ်များကို ဒစ်ဂ်စ်တယ်အဖြစ်ပြုလုပ်ခြင်းအပေါ်မူတည်၍ ပွင့်လင်းပြောသည်။ သူမက “စစ်ပွဲအတွင်း ကူညီမှုရခဲ့သော်လည်း သူမတို့အနုပညာလက်ရာများကို ဒစ်ဂ်စ်တယ်ပြုလုပ်မယ်ဆိုတဲ့အခါ သူမကို အချင်းချင်းသွန်ဖြူးပြီး သူမလုပ်မရနိုင်စေရန်စဉ်းစားနေပါတယ်” ဟုဆိုသည်။ တခြားအနုပညာရှင် Polina Shcherbyna ကတော့ သူမ၏ စာတမ်းများပမာဏ ဟောပြောမှုကြား သူမက “လူ့ဘောင်လေးတွေပါပဲ၊ သူများလာပြီး ရွန်းနှံ့မှု, ချိုးဖောက်မှုကြီးမားလား၊ များစွာစိန်ခေါ်မှုများကိုတောင် မရောက်နိုင်မည်” ဟုယူဆထားသည်။ သူမက UFDA ၏ ရည်ရွယ်ချက်ကိုအခြေခံအနေအထားတွေ ဖြတ်တောက်စဥ်အတွက် ဂုဏ်ယူနေသည်။ စစ်ပွဲ ၃ နှစ်တာမှာ UFDA သည် ယူကရိန်းယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များကို ထိန်းသိမ်းကာ မျှဝေနိုင်ရေးအတွက် ဗဟိုအကြံအစည်အဖြစ် ထူထဲလာခဲ့သည်။ ယာမန့်ရဲ့ စစ်ပွဲကြောင့် တစ်နိုင်ငံလုံးအနေနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုအရင်းအမြစ်များ ဖျက်စီးမှု၊ ခိုးယူမႈ၊ နှစ်လုံးအပြားဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ သင်ကြားမှုအကန့်အသတ်များထဲမှာ ထိခိုက်နစ်နာမှုများပြားလာခဲ့သည်။ ဒီအဖိကျပ်မှုက ပင်လယ်မကြီးကစပြီး ယူကရိန်းတွင် တစ်နေရာလုံးရောက်ရှိခဲ့ပြီး သမိုင်းဖူလုံးကိုချိုးဖောက်ခဲ့သည်။