Naarmate Rusland zijn systematische vernietiging van de Oekraïense culturele erfgoed voortzet tijdens de volledige oorlog, wenden de Oekraïense kunstgemeenschap zich tot innovatieve, soms onconventionele methoden om de nalatenschap van het land te behouden—waarbij blockchaintechnologie prominent wordt ingezet. Officieel gelanceerd in februari 2025, werd het Oekraïense Fonds voor Gereflecteerde Kunst (UFDA) opgericht met een gedurfde missie: Oekraïense kunst digitaliseren en werken omzetten in niet-fungibele tokens (NFT’s) die geveild kunnen worden. De UFDA streeft er niet alleen naar om de culturele erfgoed van Oekraïne te behouden en te verspreiden, maar ook om “de wereldwijde gemeenschap te betrekken bij de strijd voor cultureel behoud, ” zoals op haar website staat. Tot nu toe heeft de UFDA meer dan 3. 000 stukken door 60 kunstenaars gedigitaliseerd, variërend van hedendaagse tot klassieke Oekraïense kunst. De organisatie werkt nauw samen met kunstenaars, museumcuratoren en culturele instellingen om elk werk in ultrahoge resolutie vast te leggen, met behulp van Digital Light Capture Technology—een methode waarbij high-end camera’s en nauwkeurige belichting worden gebruikt om penseelstreken in levendige details te onthullen. Beelden worden vastgelegd in enkele ultrahoge resolutiefoto’s van 100 tot 400 megapixels, met een rijke 48-bits kleurendiepte, zonder gebruik te maken van gangbare digitale stitching technieken. Petro Bondarevskyi, adviseur van de UFDA en minderheidsinvestor in de Kyiv Independent, benadrukte het belang van het project in het digitale informatietijdperk: “We geloven dat wat we doen uiterst waardevol zal worden in de kunstwereld. ” Hij voegde toe: “Oekraïne zal zijn stempel drukken en de lat leggen. ” Ondanks hun enthousiasme erkennen de kunstenaars van de UFDA dat het project belangrijke vragen oproept over de perceptie en waarde van kunst in het digitale tijdperk. Anna Filippova, oprichter en curator van de UFDA, benadrukte de noodzaak van hoogwaardige digitalisering nadat ze vele slechte kwaliteitbeelden van kunstwerken had gezien. Ze vertelde dat het idee voor de UFDA in 2021 begon als een eenvoudige poging om Oekraïense kunst grondig te digitaliseren. Blockchaintechnologie, populair geworden door de introductie van Bitcoin in 2008, heeft het begrip eigenaarschap getransformeerd. NFT’s—unieke blockchain-certificaten die het eigendom van digitale activa bevestigen—stellen de UFDA in staat digitale tegenhangers te creëren van fysieke kunstwerken. Belangrijk is dat noch de UFDA noch de kunstenaars financieel profiteren van de verkoop van deze gedigitaliseerde NFT’s; alle opbrengsten gaan naar Oekraïense NGOs. Het eigendom van een NFT wordt voor maximaal een eeuw toegekend, hoewel het auteursrecht bij de artiest blijft. Bondarevskyi legde uit: “Wanneer een kunstwerk wordt gekocht, wordt de transactie vastgelegd op de blockchain—een digitale tegenhanger van het fysieke stuk. ” Hoewel de tokenisatie van deze digitale kunstwerken enigszins losstaat van de hoofdmissie van de UFDA, versnelde de urgentie van de oorlog in Rusland het initiatief van een stil digitaal experiment tot een kritieke culturele reactie. De UFDA stelt dat naarmate de manieren om kunst te ervaren evolueren, ook de opvattingen over eigenaarschap mee moeten veranderen. Bondarevskyi maakt een analogie met de verschuiving van cinema van film naar digitale formaten, wat illustreert hoe technologie de consumptie en waardering van content verandert, met digitale eigendom dat voor verzamelaars een betekenisvolle duurzaamheid krijgt. Toch uiten sommige kunstenaars reserves over de commercialisering en implicaties van digitalisering.

Kateryna Lysovenko, wier werken door de UFDA zijn geëvacueerd en gedigitaliseerd, hield een mixed feeling aan: ze is dankbaar voor de hulp tijdens de oorlog, maar maakt zich zorgen dat een digitale “tweede lichaam” van haar werken vervreemd raakt en buiten haar controle komt te staan. Aan de andere kant waardeert kunstenaar Polina Shcherbyna de mogelijkheid dat het archief haar werken kan overleven, vooral tijdens de oorlog, en steunt zij de missie van de UFDA als documentatie van hun tijd door cultuur en invloed op kunstonderzoek. De UFDA werd drie jaar na het begin van de oorlog opgericht, tijdens een sombere campagne gericht op het vernietigen en stelen van Oekraïense cultuur. Sinds het begin van de oorlog hebben Russische troepen meer dan 1. 400 culturele erfgoedlocaties en meer dan 2. 200 culturele instellingen beschadigd of vernietigd, wat ongeveer 20% van de Oekraïense nederzettingen betreft. Door beperkte toegang tot bezette en frontgebieden zijn de werkelijke verliezen waarschijnlijk hoger. De diefstal omvat wat experts de grootste museumroof sinds de Tweede Wereldoorlog noemen—meer dan 33. 000 kunstwerken en artefacten die in de herfst van 2022 uit twee musea in Cherson werden gestolen. De onderzoekseenheid voor oorlogsmisdaden van de Kyiv Independent documenteerde de verantwoordelijken voor deze misdrijven in haar documentaire “Geleende diefstal. ” Als reactie werkt de UFDA niet alleen samen met hedendaagse kunstenaars, maar ook met musea om belangrijke Oekraïense werken te beschermen die de nationale culturele identiteit bepalen. Het team digitaliseerde 46 schilderijen uit het Nykonor Onatskyi Regionale Kunstmuseum in Sumy, waaronder werken van de 19e-eeuwse realist Mykola Pymonenko en avant-gardistische kunstenaars zoals David Burliuk, Vasyl Krychevsky en Oleksandr Bohomazov. Dit museum, vlakbij de Russische grens, staat voortdurend onder dreiging—recentelijk werd het beschadigd bij een Russische raketaanval op 13 april 2024. Filippova benadrukte de uitzonderlijke en nationaal belangrijke collecties van het museum en de urgentie om ze te beschermen, gezien hun kwetsbare ligging. Veel Oekraïense kunstenaars die in deze collecties vertegenwoordigd zijn, leden onder Russische repressie, wat de betekenis van de missie van de UFDA versterkt. Het digitaliseren van hun werken zorgt ervoor dat zelfs als fysieke kunstwerken worden gestolen, beschadigd of vernietigd, hun stemmen en visies blijven bestaan. Deze conservering is een bewijs van Oekraïnes rijke culturele verleden en vormt een cruciale basis voor haar toekomst. Filippova reflecteerde op de tragische geschiedenis van herhaalde uitroeiing, ballingschap en verwaarlozing die de Oekraïense avant-garde heeft doorstaan en onderstreepte de urgentie om een nieuw hoofdstuk van culturele uitroeiing te voorkomen. Door middel van technologie streeft de UFDA ernaar te verzekeren dat het culturele erfgoed van Oekraïne blijft bestaan, ondanks de voortdurende oorlog en aanvallen op haar identiteit.